Devlet, gündelik hayatımızın her yönünü kuşatan bir varlık. Kişinin doğumundan ölümüne kadar her faaliyeti; evliliği, çocuk yetiştirmesi, çalışması, emekli olması, eğlenmesi, fikir veya kanaatler üretmesi ve daha pek çok eylemi devlet tarafından düzenlenir. Günümüzde, doğrudan ya da dolaylı olarak devleti ilgilendirmeyen hiç bir insani etkinlik alanı kalmamış gibidir. Bu nedenle, pek çok bilim dalı, devleti, devletin organlarını veya devletin bazı fonksiyonlarını inceler. Bütün bu kapsayıcılığına rağmen, insanlık tarihinin çok büyük bir kısmında devlet yoktu: İnsanlar her zaman toplu halde yaşamış olsa da, tarihin yalnızca küçük bir kesitini devlet çatısı altında geçirmişlerdir. Devlet teorisinin ilk konusu, devletin ne zaman, nerede, nasıl ve niçin ortaya çıktığının incelenmesidir. Ardından devlet gücünün niteliği; bu gücün kaynağı, meşruiyeti ve sınırları tarihsel süreçte geçirdiği değişimi yansıtacak biçimde ele alınmalıdır. Devletin bu şekilde bütünsel olarak kavranması, sosyoloji, antropoloji, siyaset bilimi, kamu hukuku ve hukuk felsefesi gibi disiplinlerin devlet hakkında sağladığı verilerin değerlendirilmesi ve senteziyle mümkündür.
Devlet Teorisi, üniversitelerin bazı bölümlerinde aynı adla, hukuk fakültelerinde ise Genel Kamu Hukuku adıyla verilen bir ders konusudur.
Temel kavramların açıklandığı bir Giriş Bölümü ile sekiz ana bölümden oluşan kitabın bölüm başlıkları şöyledir:
-Devletin Kökeni
-Kent Devleti
-Feodal Devlet
-Ulus Devlet
-Modern Siyasal İdeolojiler
-Demokrasi Teorisi
-İnsan Hakları Teorisi
-Siyasal Özgürlükler ve Demokrasi (TANITIM YAZISI)
İçindekiler
Giriş Bölümü
TEMEL KAVRAMLAR
İktidar
Otorite
Siyasal İktidar
Meşruiyet
Devlet
Egemenlik
Birinci Bölüm
DEVLETİN KÖKENİ
I- DEVLET ÖNCESİ TOPLUMLAR
A- İlkel Toplumda Siyasal İktidarın Niteliği
İlkel Toplumu Eksikleriyle Tanımlamak!
Pazardan Yoksunluk
Yazıdan Yoksunluk
Devletten Yoksunluk
Tarihten Yoksunluk
Tartışma Konusu 1
İlkel Toplumda Önderin Gücü
B- İlkel Toplumda Eşitliğin Korunması
İnsan Vücuduna Kazınan Yasa
Özel Mülkiyet Yasağı, Potlaç, Mübadele
Nüfusun Dengede Tutulması
Anaerkillik, Anasoyluluk ve Kadının Statüsü
Tartışma Konusu 2
Siyasal İktidarın Cinsiyeti
Tartışma Konusu 3
İlkellik ve Uygarlık Üzerine
II- İLKEL TOPLUMDAN DEVLETLİ TOPLUMA GEÇİŞ
A- Devletin Ortaya Çıkışı: Dış Etkenler
Fetih Teorisi ve Mezopotamya'da Devletin Doğuşu
Fetih Teorisi ve İnka Uygarlığı
Hidrolik Tuzak
B- Devletin Ortaya Çıkışı: İç Etkenler
1- Dini Etkenler ve Pierre Clastres
Marksist Devlet Teorisine Eleştiri
Ormanın Peygamberleri
Maya Uygarlığı Bir İstisna mı?
2- Ekonomik Etkenler ve Marvin Harris
Solomon Adalarında Büyük Adamlık Kurumu
Trobriand Adalarında Büyük Adamlık Kurumu
Bunyoro Topluluğunda Büyük Adamlık Kurumu
C- Devletin Kuruluşuna Yol Açan Etkenlerin Değerlendirilmesi
Tartışma Konusu 4
Mezopotamya: İlk Kentler, İlk Devletler
Tartışma Konusu 5
İlkel Toplumun Devletleşme Sürecinde Savaşçı ve Barışçı İlişkiler
İkinci Bölüm
KENT DEVLETİ
I- ŞEFLİKLERDEN KENT DEVLETİNE GEÇİŞ
II- İLK KENT DEVLETLERİ
III- İLK İMPARATORLUK
Tartışma Konusu 6
Sümer Kent Devletlerinin Niteliği
IV- ESKİ YUNAN UYGARLIĞINDA KENT DEVLETLERİ
V- YUNAN KENT DEVLETLERİ VE DOĞRUDAN DEMOKRASİ
A- İlk Demokratik Reformlar
B- Atina Demokrasisinin Kurumları
1- Yasama: Halk Meclisi (Ekklesia)
2- Yürütme: Beşyüzler Konseyi
3- Yargı: Halk Mahkemesi (Dikasterion)
Tartışma Konusu 7
Sokrates'in Yargılanması
VI- ATİNA DEMOKRASİSİNİN GERÇEKLEŞTİĞİ KOŞULLAR
A- Küçük Ölçekli Bir Devlet
B- Yüz Yüze Toplum
C- Türdeş Sosyal Yapı
VII- ATİNA DEMOKRASİSİNDE KİŞİSEL ÖZGÜRLÜKLER
A- İfade Özgürlüğü
B- İnanç Özgürlüğü
C- Kişi Güvenliği ve Kişi Dokunulmazlığı
D- Mülkiyet Hakkı ve Konut Dokunulmazlığı
VIII- ATİNA'DA YURTTAŞLIK STATÜSÜ VE YURTTAŞLIK BİLİNCİ
A- Sitenin Bağımsızlığı
B- Siyasal Yaşama Aktif Katılım
Devletsiz Demokrasi
Bir Yaşam Biçimi Olarak Demokrasi
C- Atina'da Kölelik
D- Amatör Siyaset
Tartışma Konusu 8
Atina Demokrasisinde İktidarın Sınırı
IX- ATİNA'DA MUHALİF SİYASAL DÜŞÜNCE
A- Radikal Muhalefet: Platon
Platon'un Toplum ve Devlet Anlayışı
Platon'un Adalet Anlayışı
Platon'da Mülkiyet ve Aile
Platon'da Kadın-Erkek Eşitliği
Kölelik
Tartışma Konusu 9
İyi ile Kötünün Çelişkisi
B- Ilımlı Muhalefet: Aristoteles
Aristoteles'in İnsan, Toplum ve Devlet Anlayışı
Aristoteles'e Göre Yönetimlerin Değişme Nedenleri
Aristoteles'e Göre En İyi Yönetim
Eşitsizliklerin Meşrulaştırılması
Aristoteles'in Adalet Anlayışı
X- YUNAN KENT DEVLETLERİNİN ÇÖKÜŞÜ
Epikürizm
Stoisizm
XI- ROMA'DA SİYASAL DÜŞÜNCE
Polybios
Marcus Tullius Cicero
Tartışma Konusu 10
Roma'nın Başarıları
XII- İMPARATORLUK BİR GLOBAL TOPLUM MUDUR?
İmparatorluk ve Devlet
İmparatorluk, Hegemonya, Konfederasyon
Üçüncü Bölüm
FEODAL DEVLET
I- FEODAL TOPLUM
Feodal Beylerin Kökeni
Serflerin Kökeni
II- FEODAL İKTİDAR
İktidarın Bölünmesi
Hıristiyanlık
III- TEOKRATİK İKTİDAR ANLAYIŞI
A- Tanrı Devleti: Aziz Agustinius
B- Tanrısal Yasaların Üstünlüğü: Aquino'lu Thomas
Tartışma Konusu 11
Katolik Kilisesi'nin Gücü
IV- LAİK İKTİDAR ANLAYIŞI
A- İnsan Yapımı Yasaların Üstünlüğü: Padovalı Marsilius
B- İktidarın Kökenine İlişkin İlk Bilimsel Teori:
İbni Haldun
1- Siyasal İktidarın Kökeni
2- Soy Dayanışması (Asabiyyet)
Evrensel Bir Sosyal Yasa
Dayanışma Biçimleri
Soy Dayanışması ve Devletin Kuruluşu
Soy Dayanışmasının Niteliği
3- Dönemler Kuramı (Tavırlar Teorisi)
4- Dönemler Kuramının Eleştirisi
Organisizm
Fatalizm (Kadercilik)
Pesimizm (Kötümserlik)
Tartışma Konusu 12
Yakın Tarihimize İbni Haldun'un Gözüyle Bakmak
Dördüncü Bölüm
ULUS DEVLET
I- EGEMEN İKTİDARIN DOĞUŞU
A- Laik İktidar: Nicola Machiavelli
İtalya'nın Ulusal Birliği
İktidarın Kaynağı
İktidarın Meşruiyeti
Tartışma Konusu 13
Monarşik Yönetimin Büyüsü
B- Egemen İktidar: Jean Bodin
Egemen Devletin Özellikleri
Bodin'in Egemenlik Anlayışının Sonuçları
C- Yeni Bir Meşruiyet Anlayışı: Thomas Hobbes
Hobbes ve Doğa Durumu
Hobbes ve Toplum Sözleşmesi
Toplum Sözleşmesinin Sonuçları ve Yönetim Biçimleri
Hobbes'un Doğal Haklar ve Adalet Anlayışı
Hobbes'a Göre İktidarın Sınırı: Yaşam Hakkı
Tartışma Konusu 14
Hobbes'un Leviathan'ı ve 20. Yüzyıl Diktatörlükleri
Tartışma Konusu 15
Thomas Hobbes'un Eleştirisi
II- EGEMEN İKTİDARIN SINIRLANMASI
A- Doğal Haklar Teorisi: John Locke
İktidarın Kaynağı
Doğa Durumu ve Toplum Sözleşmesi
İktidarın Sınırı ve Direnme Hakkı
Yönetim Biçimleri ve Mutlak İktidar
Locke ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesi
Mülkiyet Hakkı
Tartışma Konusu 16
Mülkiyet Hakkının Kökeni
B- Kuvvetler Ayrılığı İlkesi: Charles Louis Montesquieu
Yönetim Biçimleri ve Dayandıkları İlkeler
Kuvvetler Ayrılığı İlkesi
III- EGEMEN İKTİDARIN DEMOKRATİKLEŞMESİ
A- Halk Egemenliği: Jean-Jacques Rousseau
Toplum Sözleşmesi
Genel İrade: Yanılmaz Bir İçgüdü
Rousseau'nun Yasa Anlayışı
B- Çoğunluğun Despotizmi Tehlikesi ve Rousseau
Kuvvetler Birliği mi? Kuvvetler Ayrılığı mı?
Rousseau'da Yönetim Biçimleri
Rousseau ve Doğal Haklar Teorisi
C- Toplum Sözleşmesi'nin Ulus Devlete Uygulanabilirliği
Tartışma Konusu 17
Çoğunluğun Despotizmi
IV- EGEMEN İKTİDARIN BÖLÜNMESİ:
FEDERAL DEVLET
A- Federal Devlet ve Egemenliğin Bölünmezliği İlkesi
B- Klasik Egemenlik Anlayışının Aşılması
C- Federal Devlet ve Çağdaş Egemenlik Anlayışı
D- ABD'nin Kuruluşunda Egemenlik Tartışması
E- Egemenlik Atomunun Bölünmesi
Federal Hukuk Üstün müdür?
Egemenlik Kaynağında Bölünmüş müdür?
F- Bölgeli Devlet
1- İtalya
2- İspanya
3- Fransa
G- Bölgeli Devlet ve Federal Devletin Karşılaştırılması
H- Federal Devlet ve Konfederasyonun Karşılaştırılması
Tartışma Konusu 18
Günümüzde Egemenlikten Ne Anlamalıyız?
Beşinci Bölüm
MODERN SİYASAL İDEOLOJİLER
I- LİBERALİZM VE SOSYAL DEVLET ANLAYIŞI
A- Liberalizmde Birey, Toplum ve Devlet İlişkileri
Siyasal Liberalizm-Ekonomik Liberalizm
Devlet İktidarının Sınırı
Liberalizmin Özgürlük Anlayışı
Liberalizm ve Demokrasi
B- Sosyal Devlette Birey, Toplum ve Devlet İlişkileri
Sosyal Devletin Özgürlük ve Eşitlik Anlayışı
Sosyal Devlet Anlayışı ve Demokrasi
II- MARKSİZM
A- Marksizmin Felsefi Temeli: Diyalektik Materyalizm
B- Marksizmin İnsan, Toplum ve Devlet Anlayışı
Marksizmin Özgürlük Anlayışı
Marksizmin Eşitlik Anlayışı
Marksizm ve Demokrasi
C- Marksizmin Öngörüleri
D- Marksizmin Uygulaması: SSCB Deneyimi
III- FAŞİZM
A- Faşizmin İtalya'da Doğuşu
B- Faşizmde Birey, Toplum ve Devlet İlişkileri
Korporasyonlar ve Korporatif Ekonomi
Faşizmin Özgürlük ve Eşitlik Anlayışı
Faşizm ve Demokrasi
C- Faşist Hareketin Değerlendirilmesi
Tartışma Konusu 19
Yirminci Yüzyılda Diktatörlük ve Faşizm
IV- NASYONAL SOSYALİZM
A- Nasyonal Sosyalizmin Almanya'da Doğuşu
B- Irk Devletinin Kuruluşu
C- Nasyonal Sosyalist İktidarın Özellikleri
D- Totaliter Diktatörlük
Tartışma Konusu 20
Alman Faşizmi ve Kitle Ruhu
Tartışma Konusu 21
Nasyonal Sosyalizm ve Komünizm: Benzerlikler ve Farklılıklar
V- ANARŞİZM
A- Anarşizm ve Bireyin Önemi
B- Anarşizmin Özgürlük ve Eşitlik Anlayışı
C- Anarşizm ve Şiddet
D- Anarşist Toplumda Kuralların Kaynağı ve Niteliği
E- Anarşizm ve Demokrasi
Tartışma Konusu 22
Bir Devlet Düşmanı ile Röportaj
Altıncı Bölüm
DEMOKRASİ TEORİSİ
I- MODERN ÇAĞ'DA DEMOKRASİNİN YENİDEN DOĞUŞU
Mekan ve Zamanda Farklılık
Demokratikleşme Dalgaları
II- MODERN DEMOKRASİYİ BİÇİMLENDİREN ETKENLER
III- DEMOKRASİ NASIL HAKLILAŞTIRILABİLİR?
A- Tarihsel Deneyim
B- Demokrasinin Ahlaki Temeli
Ahlaki Özerklik
Doğal Eşitlik İlkesi
Bireysel Kendi Kaderini Tayin Hakkı
C- Demokrasinin Rasyonel Temeli
Bireysel Çıkarların Belirlenmesi
Bireysel Çıkarların Gerçekleştirilmesi
Bireysel Çıkar-Kamu Yararı Ayrımı
Liberal ve Cumhuriyetçi Yaklaşımlar
Demokratik Süreç ve Kamu Yararının Belirlenmesi
Kamu Yararı, Uzmanlaşma ve Elit Yönetimi
IV- DEMOKRASİ MODELLERİ
İktidarın Doğrudan Kullanımından İktidarın Denetlenmesine
Modern Çağın İlk Demokrasi Teorileri
V- DEMOKRATİK ELİTİZM VE KATILIMCI DEMOKRASİ
Halkın Siyasetteki Rolü
Siyasal Elitin Rolü
Yurttaşların Çıkarlarının Korunması
Siyasal Katılımın Arttırılması Sorunu
Kaybolan Perspektif
İşyeri Demokrasisi
Tartışma Konusu 23
Mondragon Kooperatifler Grubu
Demokrasinin Yaygınlaştırılması ve Rejimin İstikrarı
Halkoylaması
Tartışma Konusu 24
Modern Devlet ve Doğrudan Demokrasi
Tartışma Konusu 25
Demokratik Toplumlar Ne Tür Bir Despotizmden Korkmalıdır?
VI- ÇOĞUNLUK DEMOKRASİSİ VE KONSENSÜS DEMOKRASİSİ
A- Yeni Bir Toplum ve Yeni Bir Siyaset Anlayışı
B- Çoğunluk ve Konsensüs Modellerinin Karşılaştırılması
C- Demokrasi Modelleri ve Sosyal Yapı
VII- TÜRKİYE'NİN DEMOKRASİ SERÜVENİ
A- Osmanlı Devleti Dönemi
Tartışma Konusu 26
Yerel Kongre İktidarları
B- Türk Devrimi ve Demokratikleşme
C- Tek Parti Rejiminin Niteliği
D- Çok Partili Dönem
E- 1961 Anayasası ve Çoğulcu Demokrasi Anlayışı
Tartışma Konusu 27
Milli Egemenlik ve Milli İrade
VIII- TÜRKİYE'DE HUKUK DEVLETİ İLKESİNİN GELİŞİMİ
Tanzimat Dönemi
Meşrutiyet Dönemi
Cumhuriyet Dönemi
Tartışma Konusu 28
Anayasa Mahkemesi'nin Hukuk Devleti Anlayışı
IX- KONSENSÜS DEMOKRASİSİ VE TÜRKİYE
Türkiye'nin Sosyal Yapısı
Kültürel Kimliklerin Siyasallaşması
Bir Tespit ve Değerlendirme
Yedinci Bölüm
İNSAN HAKLARI TEORİSİ
I- TEMEL KAVRAMLAR VE TARİHSEL GELİŞİM
A- İnsanın Değeri ve İnsan Onuru
B- Modern Çağ'da İnsan Hakları Öğretisinin Doğuşu
Hak Kavramı
İnsan Hakları Kavramı
İnsan Haklarının Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi
II- İNSAN HAKLARININ KAYNAĞI
Doğal Hukuk ve Doğal Haklar Teorisi
Doğal Haklar Teorisinin Eleştirisi
İnsan Doğası ve İnsan Gereksinimleri
İnsan Doğası ve İnsanın Olanakları
İnsan Hakları Keşif mi, İcat mı?
Doğal Haklar Teorisinin Sonuçları
III- HAK KUŞAKLARI VE BÜTÜNSELLİK İLKESİ
Birinci Kuşak (Klasik) Hakların Doğuşu
İkinci Kuşak (Sosyal) Hakların Doğuşu
Üçüncü Kuşak Hakların Doğuşu
Dördüncü Kuşak Hakların Doğuşu
İnsan Haklarının Bütünlüğü İlkesi
IV- KÜLTÜREL RÖLATİVİZM VE EVRENSELLİK İLKESİ
A- İnsan Haklarının Tarihsel Özgüllüğü ve Evrensellik
B- Geleneksel Hint Kültürü ve İnsan Hakları
Tartışma Konusu 29
Roop Kanwar: Kurban mı, Tanrıça mı?
C- İslam Kültürü ve İnsan Hakları
1- İnsan Haklarına İslami ve Evrensel Yaklaşımlar
2- İslam Hukuku ile İnsan Hakları Öğretisi Arasındaki Uyumsuzluk
3- Özgürlükçü Yorumun Sınırları
D- Evrensellik-Kültürel Rölativizm Gerilimi Üzerine Bir Değerlendirme
V- BİRİNCİ KUŞAK HAKLARLA İLGİLİ TARTIŞMALAR
Birinci Kuşak Hakların Gerçekleştirilmesinde Devletin Pozitif Edimi
Pozitif Edimin Anayasada Düzenlenmesi
VI- İKİNCİ KUŞAK HAKLARLA İLGİLİ TARTIŞMALAR
A- İkinci Kuşak Haklara Yönelik Liberal Eleştiri
B- Sosyal Hakların Güçlendirilmesi
Küreselleşme ve Sosyal Haklar
Küresel Fırsat Eşitliği
Sosyal Hakların Somutlaştırılması
Tartışma Konusu 30
Yeni Sosyal Haklar
Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı
Anayasa Mahkemesi ve Sosyal Haklar
VII- ÜÇÜNCÜ KUŞAK HAKLARLA İLGİLİ TARTIŞMALAR
Üçüncü Kuşak Hakların Niteliği
Hakkın Unsurları
Hakların Öznesiyle İlgili Sorunlar
Halkların Kendi Kaderini Tayin Hakkı
Kültürel Kimliğe Saygı Hakkı
VIII- DÖRDÜNCÜ KUŞAK HAKLARLA İLGİLİ TARTIŞMALAR
A- Biyo-teknoloji ve İnsan Doğası
B- Bilişim Teknolojisi ve İnsan Onuru
C- Yeni Tehditlerin Ortaya Çıkardığı Yeni Hak Talepleri
Kişisel Bütünlük Hakkı?
Kişisel Verilerin Korunması Hakkı
IX- İNSAN HAKLARI VE ULUSLARARASI POLİTİKA
Westphalia Modeli Dünya Düzeni ve İnsan Hakları
Yirminci Yüzyılda İnsan Hakları: Küresel Bir İdeoloji
Avrupa Konseyi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
İnsan Hakları, Yayılmacı Dış Politika ve Silahlı Müdahale
Sekizinci Bölüm
SİYASAL ÖZGÜRLÜKLER VE DEMOKRASİ
I- İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
A- AİHS ve Türk Hukukunda İfade Özgürlüğü
İfade Özgürlüğünün Negatif ve Pozitif Boyutları
İfade Özgürlüğünün Kapsamı ve Sınırları
B- Irkçı Düşünce Açıklamaları
Uluslararası Hukuk Bakımından
Türk Hukuku Bakımından
İfade Özgürlüğünün Sınırlanmasında Takdir Yetkisi
C- Dini ve Ahlaki Konulara İlişkin İfade Özgürlüğü
D- Nefret İfadesi ve TCK 216
1- Suçun Niteliği
2- TCK 216 ve İnanç Temelli Kışkırtma
E- Siyasal Eleştiri Özgürlüğü
1- Siyasal Eleştiri ve TCK 301
Tartışma Konusu 31
Türk Milletini Aşağılama Suçu ve İfade Özgürlüğü
2- Politikacılara Yönelik Eleştiri ve Politikacıların Eleştiri Özgürlüğü
3- TCK 305: Temel Milli Yararlara Aykırılık Suçu
F- Ayrılıkçı Görüşler
G- Vicdani Ret ve İfade Özgürlüğü
II- SİYASAL ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
A- Siyasal Partilerin İşlevi
B- AİHS ve Siyasal Parti Özgürlüğü
C- AİHM İçtihatları Çerçevesinde Türk Hukukunun Değerlendirilmesi
1- Ülke Bütünlüğün Korunması ve Bölünmezlik İlkesi
2- Siyasi Partiler Kanunu'ndaki Şekli Yasaklar
3- Devletin Temel İlkelerinin Değiştirilmesi Sorunu
4- Laiklik İlkesinin Korunması
D- Mücadeleci Demokrasi/Mücadeleci Devlet
1- Mücadeleci Demokrasi Anlayışı
2- Avrupa Konseyi'ne Üye Devletlerde Mücadeleci Demokrasi Uygulamaları
3- Türkiye'de Siyasal Parti Yasaklarının Genel Görünümü
III- TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ ÖZGÜRLÜĞÜ
A- Demokrasi ve Toplantı Özgürlüğü
B- Bildirim Verilmeden Yapılan Toplantılar
C- Ertelenmiş veya Yasaklanmış Toplantılar
D- Toplantı Mekanı, Zamanı ve Süresi ile İlgili Yasaklar
E- Toplantılara Müdahale Edilmesi
Kamu Düzeninin Korunması Amacıyla Müdahale
Orantısız Müdahale ve Kötü Muamele Yasağı
Müdahalede Biber Gazı Kullanımı
F- Toplantı Özgürlüğü Üzerine Bir Tespit ve Değerlendirme
KAYNAKLAR