Davaya konu edilen uyuşmazlık genellikle mahkeme hükmü ile sona ererken, bazen dava dışında ve yargılama devam ederken meydana gelen bir gelişme ile de sona erebilir. Bu halde ya dava ile ulaşılmak istenen neticeye ulaşılmış ya da ulaşılma imkanı kalmadığından, taraflar arasındaki uyuşmazlık sona ermiş ve talep hakkında hüküm verilmesi gereksiz hale gelmiştir. Davanın konusuz kalması olarak ifade edilen bu durum ile uygulamada sıkça karşılaşılmakla birlikte, Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 331/1'in dar kapsamı nedeniyle teorik olarak açıklanmaya muhtaçtır. Keza bir davanın nasıl konusuz kalabileceğine ilişkin bir yargı içermemektedir. Yargılama dışında gerçekleşebilecek vakıaların çok çeşitli olduğu ve bu vakıaların dava türlerine göre farklı etki doğurabileceği gözetildiğinde, tüm dava türleri için geçerli olmak üzere davanın konusuz kalabilmesi için gerekli şartlar belirlenmelidir. Bu şartları haiz bir vakıa gerçekleşip dava konusuz kalsa dahi, ortaya çıkan durum doğrudan derdest davanın konusuz kalmaya bağlı olarak sona ermesine neden olmaz. Gerçekleşen vakıa ile doğurduğu etkilerin mahkemeye taşınması ve mahkeme tarafından usuli açıdan sonuç bağlanmasına yönelik bir taraf usul işlemine ihtiyaç duyulur. Bu vesile ile mahkeme taraflar arasındaki uyuşmazlığın sona erdiği ve davanın konusuz kaldığı kanaatine varırsa, esas hakkında karar verilmesine yer olmadığı şeklindeki nihai karar ile yargılamayı sona erdirir. Davanın bu şekilde sona ermesi, yargılama giderlerine hükmedilmesine engel değildir. Mahkeme davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre, taraflardan birini yargılama giderlerini ödemeye mahkum eder.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
DAVANIN KONUSUZ KALMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
§1. DAVANIN KONUSUZ KALMASI KAVRAMI VE TERMİNOLOJİ
I. DAVANIN KONUSUZ KALMASI KAVRAMI VE TANIMI
II. DAVANIN KONUSUZ KALMASI İLE İLİŞKİLİ TERMİNOLOJİ
A. Genel Olarak
B. Davanın Konusuz Kalması ve Konusuz Kalmaya Yol Açan Vakıa
C. Davanın Konusuz Kalması ve Dava Konusu (Usuli Talep)
D. Davanın Konusuz Kalması ve Davanın Konusuz Kaldığı Beyanı
E. Davanın Konusuz Kalması ve Konusuz Kalan Davanın Sona Ermesi
§2. DAVANIN KONUSUZ KALMASINA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER VE TARİHÇE
I. ALMAN HUKUKUNDA
II. İSVİÇRE HUKUKUNDA
III. TÜRK HUKUKUNDA
§3. DAVANIN KONUSUZ KALMASI KURUMUNUN AMACI VE TARAF MENFAATLERİ
§4. "DAVA"NIN KONUSUZ KALMASI VE DİĞER HUKUKİ KORUNMA YOLLARINDA UYGULAMA ALANI
I. KONUSUZ KALMANIN DAVA AÇISINDAN UYGULAMA ALANI
II. KONUSUZ KALMANIN DİĞER HUKUKİ KORUNMA YOLLARI BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
İKİNCİ BÖLÜM
DAVANIN KONUSUZ KALMASININ ŞARTLARI VE TÜRLERİ
§5. DAVANIN KONUSUZ KALMASININ ŞARTLARI
I. GENEL OLARAK
II. DAVANIN USULEN CAİZ OLMASI
III. DAVA DIŞINDA BİR VAKIANIN MEYDANA GELMESİ
IV. MEYDANA GELEN BİR VAKIA SONUCU DAVA KONUSU (USULİ TALEP) HAKKINDA HÜKÜM VERİLEBİLME İMKANI KALMAMASI
A. Genel Olarak
B. Dava Konusu (Usuli Talep)
C. Dava Konusunun (Usuli Talebin) Esasa İlişkin Haklılığının Ortadan Kalkması
D. Dava Konusunun (Usuli Talebin) Dinlebilirliğinin Ortadan Kalkması
V. TARAFLAR ARASINDAKİ UYUŞMAZLIĞIN VE HÜKÜM VERİLMESİNDE MENFAATİN KESİN OLARAK SONA ERMESİ
VI. VAKIANIN DAVA DERDESTKEN MEYDANA GELMESİ
A. Genel Olarak
B. Vakıanın Davanın Açılmasından Sonra Meydana Gelmesi Gerekliliği
C. Vakıanın Nihai Karar Kesinleşmeden Evvel Meydana Gelmesi Gerekliliği
§6. DAVANIN KONUSUZ KALMA TÜRLERİ
I. DAVANIN DAR VE GENİŞ ANLAMDA KONUSUZ KALMASI AYRIMI
II. DAVANIN TAM VE KISMEN KONUSUZ KALMASI AYRIMI
III. DAVANIN GERÇEK VE GERÇEK OLMAYAN KONUSUZ KALMASI AYRIMI
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAVANIN KONUSUZ KALMA NEDENLERİ
§7. GENEL OLARAK
§8. DAVANIN MADDİ HUKUKTAN KAYNAKLANAN NEDENLERLE KONUSUZ KALMASI
I. DAVA İLE ULAŞILMAK İSTENEN SONUCA DAVA DIŞINDA ULAŞILMASI
A. Konusu Para Olan Davalarda Talep Sonucunun Yerine Getirilmesi
B. Konusu Para Olmayan Davalarda Talep Sonucunun Yerine Getirilmesi
II. DAVA İLE ULAŞILMAK İSTENEN SONUCUN İMKANSIZLAŞMASI
III. DAVA KONUSUNUN İYİNİYETLİ ÜÇÜNCÜ KİŞİYE DEVRİ HALİNDE DAVANIN DEVRALANA KARŞI DEVAM ETTİRİLMESİ
IV. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATLARININ BİRLEŞMESİ
V. YENİ BİR HUKUKİ İŞLEM TESİSİ
A. Genel Olarak
B. Sulh Sözleşmesi
C. İbra
D. Yenileme
VI. KANUN DEĞİŞİKLİĞİ, KANUN HÜKMÜNÜN İPTALİ VE İÇTİHAT DEĞİŞİKLİĞİ
A. Genel Olarak
B. Kanun Değişikliği
C. Anayasa Mahkemesi'nin İptal Kararı
D. İçtihat Değişikliği
VII. TAKASIN TARTIŞMALI DURUMU
A. Genel Olarak Takas
B. Takasın Davadan Önce İleri Sürülmesi
C. Şartları Davadan Önce Oluşan Takasın İlk Kez Davada İleri Sürülmesi
D. Takas Şartlarının Görülmekte Olan Dava Sırasında Oluşması
VIII. ZAMANAŞIMI DEF'İNİN TARTIŞMALI DURUMU
§9. DAVANIN USUL HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN NEDENLERLE KONUSUZ KALMASI
I. TARAF EHLİYETİNİN SONA ERMESİ
A. Gerçek Kişilerin Ölümü
B. Tüzel Kişilerde Kişiliğin Sona Ermesi
II. TARAFLARDAN BİRİNİN İFLASI İLE ORTAYA ÇIKAN DURUM
III. HUKUKİ YARARIN ORTADAN KALKMASI
A. Tespit Davalarında Hukuki Yararın Sona Ermesi
B. Eda Davalarında Hukuki Yararın Sona Ermesi
C. İnşai Davalarda Hukuki Yararın Sona Ermesi
D. Asli Müdahale Davasının Kabulü
E. İşe İade Davası Bakımından Özellik Arz Eden Durumlar
F. İcra ve İflas Hukukundan Doğan Dava ve Hukuki Yollarda Hukuki Yararın Sona Ermesi
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ YARGILAMAYA GETİRİLMESİ VE İNCELENMESİ
§10. GENEL OLARAK
§11. DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ TARAFLARCA YARGILAMAYA GETİRİLMESİ
I. DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ TARAFLAR ARASINDA ÇEKİŞMELİ OLMASI: DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ BİR TARAFÇA BEYAN EDİLMESİ
A. Genel Olarak Bir Tarafın Davanın Konusuz Kaldığı Beyanı
B. Davanın Konusuz Kaldığı Beyanının Hukuki Niteliği
C. Davanın Konusuz Kaldığı Beyanının İleri Sürülmesi ve İncelenmesi
II. DAVANIN KONUSUZ KALDIĞINA DAİR ÇEKİŞME OLMAMASI: DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ TARAFLARCA BİRLİKTE (İKİ TARAFLI) BEYAN EDİLMESİ
A. Genel Olarak Davanın Konusuz Kaldığının Birlikte Beyan Edilmesi
B. Davanın Konusuz Kaldığının Birlikte Beyan Edilmesinin Anlamı ve Hukuki Niteliği
C. Davanın Konusuz Kaldığının Birlikte Beyan Edilmesinin Şartları ve Usulü
D. Davanın Konusuz Kaldığının Birlikte Beyan Edilmesinin Hüküm ve Sonuçları
§12. DAVANIN KONUSUZ KALDIĞININ MAHKEME TARAFINDAN KENDİLİĞİNDEN TESPİT EDİLEBİLMESİ
I. GENEL OLARAK
II. RESEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN UYGULANDIĞI DAVALARDA
III. TARAFLARCA GETİRİLME İLKESİNİN UYGULANDIĞI DAVALARDA
BEŞİNCİ BÖLÜM
DAVANIN KONUSUZ KALDIĞINA DAİR NİHAİ KARAR VE SONUÇLARI
§13. DAVANIN KONUSUZ KALMASI NEDENİYLE ESAS HAKKINDA KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞI KARARI
I. KARARIN VERİLMESİ VE ŞEKLİ
II. KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ
§14. DAVANIN KONUSUZ KALMASI NEDENİYLE ESAS HAKKINDA KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞI KARARININ SONUÇLARI
I. MADDİ ANLAMDA KESİN HÜKÜM ETKİSİ
A. Genel Olarak
B. Aynı Davanın Yeniden Görülememesine Yönelik (Olumsuz) Dava Şartı Etkisi
C. Bağlayıcı (Olumlu) Etkisi
II. YARGILAMA GİDERLERİ HAKKINDA KARAR VERİLMESİ
A. Genel Olarak
B. Alman Hukukunda Yargılama Giderleri Hakkında Karar Verilmesi
C. İsviçre Hukukunda Yargılama Giderleri Hakkında Karar Verilmesi
D. Türk Hukukunda Yargılama Giderleri Hakkında Karar Verilmesi
§15. DAVANIN KONUSUZ KALMASI NEDENİYLE ESAS HAKKINDA KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞI KARARINA KARŞI KANUN YOLUNA BAŞVURU
I. GENEL OLARAK
II. İSTİNAF SEBEPLERİ
III. İSTİNAF MAHKEMESİNİN VEREBİLECEĞİ KARARLAR
§16. DAVANIN KANUN YOLU AŞAMASINDA KONUSUZ KALMASI HALİNDE VERİLMESİ GEREKEN KARARLAR
SONUÇ
KAYNAKÇA