Teknolojik ve ekonomik gelişmelerin sonucunda Endüstri 4.0 dönemine girilmiş olup, bu dönemin İş Hukuku'na katkısı atipik istihdam modelleri olmuştur. Türk İş Hukuku'nda 2016 yılında bu modellerin arasına işyerinden uzakta bilgi ve iletişim teknolojisi kullanılarak yapılan bir çalışma modeli olan "dijital çalışma", diğer adıyla "tele çalışma" katılmıştır. Dijital çalışma, İş Hukuku bağlamında birçok noktada hukuki sorun doğurmaktadır ve önümüzdeki yıllarda da teknolojik gelişmelere bağlı olarak yeni hukuki sorunlar ortaya çıkmaya devam edecek gibi görünmektedir. Özellikle uygulama bakımından bu sorunların çözümlenmesi önem arz etmektedir. Fakat dijital çalışmaya ilişkin hukuki sorunlara, mevcut hukuk sistemi içerisinde tek tip ve kesin bir çözüm getirmek oldukça zordur. İş Hukuku'nun teknolojik gelişmelerin hızına doğal olarak yetişemediği, dolayısıyla hala geleneksel bir çalışma dünyasının ruhunu soluduğu ifade edilebilir. Bu kitapta, uzaktan çalışmanın bir alt türü olan dijital çalışma bakımından gelecekte yargımızı oldukça meşgul etmesi muhtemel hukuki sorunlara, yabancı hukuk sistemlerinden ve yargı kararlarından yararlanılarak bazı çözüm önerileri getirilmeye çalışılacaktır.
Bu kapsamda, bu kitapta ilk bölüm, genel olarak uzaktan çalışma ve dijital çalışmaya ilişkin terminolojiye, dijital çalışmanın unsurları ile yarar ve sakıncalarının ele alınması konularına ve dijital çalışanın hukuki statüsü konusuna ayrılmıştır. İkinci bölümde İş Hukuku'nda işçinin korunması bakımından çalışma süresi ve kayıt altına alınması konusu üzerinde kapsamlı bir şekilde durulacaktır. Üçüncü bölümde ise yine çalışma süresi ile bağlantılı olan ve uluslararası hukukta oldukça tartışmalı yeni bir kavram olan işçinin ulaşılamama hakkı değerlendirilecektir. Dördüncü ve son bölümün konusu ise esasında işçinin korunmasının çalışma süresi ile birlikte ikinci ayağını oluşturan, işverenin iş sağlığı ve güvenliğini sağlama borcudur. Bu bölümde ayrıca dijital çalışmada iş kazası ve meslek hastalığı konuları da incelenecektir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
DİJİTAL ÇALIŞMAYA İLİŞKİN GENEL ESASLAR
I. DİJİTAL ÇALIŞMAYA İLİŞKİN KAVRAMLAR VE TERMİNOLOJİ SORUNU
A. Uzaktan Çalışma Kavramı
B. Dijital (Tele) Çalışma Kavramı
C. Mobil (Göçebe) Çalışma Kavramı
D. Evde Dijital Çalışma (Homeoffice) Kavramı
E. Platform Çalışma Kavramı
F. Evde Hizmet Sözleşmesi Kavramı
II. DİJİTAL ÇALIŞMANIN TARİHÇESİ
A. Kölelikten Dijitalleşmeye Doğru İş Hukuku'nun Gelişim Süreci
B. Endüstri 1.0 Dönemi
C. Endüstri 2.0 Dönemi
D. Endüstri 3.0 Dönemi
E. Endüstri 4.0 Dönemi
III. DİJİTAL ÇALIŞMAYA İLİŞKİN BAZI İSTATİSTİK VERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
IV. İŞ KANUNU KAPSAMINDAKİ DİJİTAL ÇALIŞMANIN UNSURLARI
A. Dijital Çalışanın İşçi Olması
B. İşin İşyeri Sınırları Dışında Görülmesi
C. Bilgi ve İletişim Teknolojisinin Kullanılması
D. Yazılı Sözleşme Yapılması
V. DİJİTAL ÇALIŞANIN HUKUKİ NİTELİĞİ
A. Dijital Çalışanın İşçi Olarak Kabul Edilmesi
B. Dijital Çalışanın İşçi Benzeri Kişi Olarak Kabul Edilmesi
C. İş Kanunlarında Yer Alan Kuralların Uygun Düştüğü Ölçüde Uygulanması
D. Dijital Çalışanın Bağımsız Çalışan Olarak Kabul Edilmesi
VI. DİJİTAL ÇALIŞMANIN YARARLARI VE SAKINCALARI
A. Yararları
B. Sakıncaları
İKİNCİ BÖLÜM
DİJİTAL ÇALIŞMADA ÇALIŞMA SÜRESİ VE KAYIT ALTINA ALINMASI
I. GENEL OLARAK ÇALIŞMA SÜRESİ
A. Türk Hukuku'nda Çalışma Süresi Kavramı
B. 4857 sayılı İş Kanunu Bakımından Normal Çalışma Süresi
C. Alman Çalışma Süresi Kanunu'nda Çalışma Süresi
D. Avrupa Birliği Kaynaklarında Çalışma Süresi
II. DİJİTAL ÇALIŞMADA ÇALIŞMA SÜRESİ
A. Genel Olarak
B. Dijital Çalışmanın Çalışma Süresine Etkisine İlişkin Bazı İstatistik Verileri
C. Dijital Çalışmada Çalışma Süresine Uygulanabilecek Düzenlemeler
III. ÇALIŞMA SÜRESİNİN DENETLENMESİ VE KAYIT ALTINA ALINMASI
A. 2019 Tarihli Adalet Divanı Kararı
B. Alman Hukuku'nda İşverenin Çalışma Süresi Kaydı Tutma Yükümlülüğü
C. Türk Hukuku'nda İşverenin Çalışma Süresi Kaydı Tutma Yükümlülüğü
D. Zihinsel Çalışma Halinde İşverenin Kayıt Tutma Yükümlülüğü
E. Veri Korunması Bakımından İşverenin Kayıt Tutma Yükümlülüğü
F. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Çalışana Devri
IV. DİJİTAL ÇALIŞMADA ÇALIŞMA SÜRESİNİN DÜZENLENMESİNE VE KAYDINA İLİŞKİN ÖNERİLER
A. Güvene Dayalı Çalışma Süresi
B. Karma Kayıt Sistemi
C. Dijital Çalışmada Çalışma Süresine İlişkin Hukuki Sorunlara Yönelik Çözüm Önerilerimiz
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İŞÇİNİN ULAŞILAMAMA HAKKI
I. ULAŞILAMAMA HAKKININ ORTAYA ÇIKIŞI
II. ULAŞILAMAMA HAKKININ TANIMI
III. ULAŞILAMAMA HAKKININ ÇALIŞMA SÜRESİNE İLİŞKİN BAZI KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ
A. Genel Olarak
B. İşe Hazır Olma
C. Nöbet Hizmeti
D. Çağrıya Hazır Olma
IV. ULAŞILAMAMA HAKKININ DÜZENLENMESİ
A. Genel Olarak
B. Karşılaştırmalı Hukuk'ta İşçinin Ulaşılamama Hakkına İlişkin Mevzuat Düzenlemeleri
C. Türk Hukuku'nda Ulaşılamama Hakkı
V. TÜRK HUKUKU'NDA İŞÇİNİN ULAŞILAMAMA HAKKININ DÜZENLENMESİNE YÖNELİK İHTİYAÇ
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DİJİTAL ÇALIŞMADA İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA BORCU
I. İŞÇİYİ GÖZETME BORCU
A. Genel Olarak
B. Alman Hukuku'nda Dijital Çalışma Halinde İş Sağlığı ve Güvenliği
C. Türk Hukuku'nda Dijital Çalışma Halinde İş Sağlığı ve Güvenliği
D. İşverenin Dijital Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliğini Sağlama Borcu ile Denetim Yükümlülüğünün Anayasal Güvenceler Bakımından Değerlendirilmesi
E. Dijital Çalışmada İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerine Uyma Yükümlülüğü
II. DİJİTAL ÇALIŞMADA İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI İLE İŞVERENİN SORUMLULUĞU
A. Dijital Çalışanların Sigortalı Niteliği
B. Dijital Çalışmada İş Kazası
C. Dijital Çalışmada Meslek Hastalığı
D. Dijital Çalışmada İş Kazası ve Meslek Hastalığından İşverenin Sorumluluğu
SONUÇ
KAYNAKÇA