Bir gecede ikiye üçe katlandığı 90'lı yıllardan günümüze enflasyon, Türkiye'nin, birlikte yaşanmak zorunda olunan mutat sorunlarından biri ya da kötü talihi olarak süregelmiştir. Enflasyonun artması sebebiyle para değer kaybettiğinden, alım gücü düştüğünden ve geçim sıkıntısı baş gösterdiğinden, halk arasında bu kavramın "enflasyon canavarı" şeklinde adlandırılması boşuna değildir. Yüksek enflasyonun hüküm sürdüğü, faiz oranlarının daima enflasyonun altında kaldığı bir ekonomik ortamda ise bundan en fazla zarar gören para alacaklısı olmaktadır. Şimdi 2020'li yıllarda Türkiye, bir kez daha "enflasyon canavarıyla" karşı karşıya kalmış, para adeta pul olmuştur. Bu durumu engelleyecek tek araç olan faiz ise, mevcut para politikaları sebebiyle alacağın değer kaybını engellemekten uzaktır. O kadar ki halihazırda enflasyon oranları %80'lere varmakta iken yasal faiz önceleri %9, 1 Haziran 2024'ten itibaren ise %24 olarak uygulanmaktadır. Dahası ister yasal faiz, ister en yüksek mevduat faizi ve isterse tecil faizi uygulanıyor olsun, faiz oranları daima enflasyonun altında kaldığından alacak mütemadiyen değer kaybına uğramaktadır. Kamulaştırma alacaklarından Sosyal Güvenlik Kurumu ödemelerine, iş kazaları da dahil olmak üzere tazminat davalarından miras uyuşmazlıklarına, icra dairelerine yahut mahkemelere depo edilen bedellerden vergi iadelerine kadar hemen hemen her alacak için durum böyledir. Tüm bunların üzerine, uzayan yargılama süreleri de eklendiğinde kangren haline gelmiş olan alacağın değer kaybı sorunu daha da vahim bir hal almaktadır. Alışılagelmiş hukuki imkanlar, bu sorunun etkili bir şekilde giderilmesini temin edecek kapasiteden yoksundur. İşte elinizdeki çalışma, alacağın enflasyon karşısındaki değer kaybı meselesine insan hakları hukuku perspektifinden yaklaşarak mülkiyet hakkı bağlamında ve Anayasa Mahkemesi kararları ışığında değer kaybını giderecek çözüm yollarını göstermektedir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
PARA ALACAĞININ DEĞER KAYBI KAVRAMI VE AYM'NİN YAKLAŞIMI
I. TEMEL KAVRAMLAR
A. Para ve Para Değeri
B. Para Borcu ve Faiz
C. Enflasyon ve Para Alacağının Değer Kaybı
II. AYM'NİN PARA ALACAĞININ DEĞER KAYBI UYUŞMAZLIKLARINA YAKLAŞIMI
A. Genel Olarak
B. Alacağın Malvarlığı Teşkil Etmesi
C. Para Alacağının Anayasal Mülkiyet Hakkı Karşısındaki Niteliği
D. Para Alacağı Bakımından Mevcut Müdahalenin ya da İhmalin Hukuki Dayanağı
E. Devletin Pozitif Yükümlülüğü ve Özel Hukuk Kişileri Arasındaki Uyuşmazlıklar Bakımından Mülkiyet Hakkı
İKİNCİ BÖLÜM
ÖLÇÜLÜLÜK VE ADİL DENGE ÖLÇÜTLERİ AÇISINDAN PARA ALACAĞININ DEĞER KAYBI
I. KAMULAŞTIRMA YAHUT KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA ALACAĞININ DEĞER KAYBI
A. Kamulaştırma Bedelinin Belirlenmesi Usulü ve Değer Kaybı
II. ALACAĞIN NEMALANDIRILMAMASINA İLİŞKİN UYUŞMAZLIKLAR
A. Sıra Cetvelinin Kesinleşmesi Sürecinde Bedelin Nemalandırılmaması
B. Ön Alım Bedelinin Nemalandırılmaması
C. Kamulaştırma Bedelinin Nemalandırılmaması
III. PARADAN ALTI SIFIR ATILARAK YAPILAN HATALI TAZMİNAT HESAPLAMALARI
A. İpoteğin Uyarlanması Davaları
B. Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davaları
IV. BEDEL İADELERİ
A. Vergi İadeleri
B. İdari Para Cezaları
C. İcra Dairesine Yapılan Ödemeler ve Yargılama Giderleri
V. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU ÖDEMELERİ
A. Emekli İkramiyeleri
B. Haksız Olarak Ödenmeyen Aylıklar ve Maaş Kesintileri
VI. TAZMİNAT ALACAKLARI
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GİDERİM, SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
I. YASAL FAİZ ORANLARININ YENİDEN DÜZENLENMESİ YAHUT DEĞER KAYBININ TAZMİNİNE İLİŞKİN KANUN HÜKMÜ VAZEDİLMESİ
II. MUNZAM (AŞKIN) ZARARA İLİŞKİN HUKUK YOLUNUN ETKİNLEŞTİRİLMESİ
A. Munzam Zarar
B. Munzam Zarara İlişkin Yargıtay İçtihatları Arasındaki Çelişki
C. Munzam Zarara İlişkin Hukuk Yolunun Enflasyon Karşısındaki Değer Kayıpları Bakımından Etkililiği
III. ANAYASA MAHKEMESİNİN SAĞLADIĞI GİDERİM VE GİDERİMİN YETERLİLİĞİ
SONUÇ
KARAR DİZİNİ
KANUN DİZİNİ
KAVRAM DİZİNİ
KAYNAKÇA