Bugün uluslararası hukukun karşı karşıya kaldığı olgular -örneğin, sık biçimde görülen uluslararası hukuk ihlalleri-, geçtiğimiz yüzyılda kurgulanan, düzenli elips içinde hareket ettikleri kabul edilen "medeni devletler" tasarımıyla ortaya çıkmış, orbitsel devinimli atom modelinin bir yanılsama olduğunu göstermektedir. Uluslararası hukuk bugün, tutarlı ve eş benzerlikte devletlerin varlığı karinesinden yola çıkılarak XX. Yüzyılın ilk yarısında tasarlanmış Bohr atom modelini andıran sanal düzenden çok uzaktadır. Artık, hareketleri önceden saptanamayan, durdukları yer ve birbirlerine olan mesafeleri her an değişebilen, kaotik bir devletler düzeni söz konusudur. Konusu ve amacı genişleyip değişmiş olan örgütler ve uluslararası sivil toplum kuruluşları gibi unsurların küçülerek çoğaldığı uluslararası atom modelinde, düzensiz ve farklı yörünge ve devinimlere sahip devletler kadar, aynı zamanda farklı devletaltı parçacıkların da zaman içinde etkin olacağı, tüm bu unsurların sistem içinde, hem içsel hem dışsal düzeyde birbirine, temel unsuru demokrasi olan uluslararası Hukuk devleti ile bağlı olması gerektiği iddiasında yeni bir modele geçiş kaçınılmaz gözükmektedir. Hukuk devletinin Higgs bozonu benzer işleviyle, ulusaltı oluşumlara ve dolayısıyla uluslararası hukuka kütle kazandırması olasıdır; onun sağlayacağı ağla koordinasyon ve etkileşim gerçekleşebileceği müddetçe kütle kazanacak sosyal atomun nihayetinde Toplumlararası Hukuk devleti olması ise kaçınılmaz gözükmektedir. Barış, güvenlik ve insan haklarının korunması ve geliştirilmesi üçgeninin, küresel düzeyde sürdürülebilir gelişme ve kalkınmadan bağımsız olamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu üçgeni ayakta tutabilmenin temel gerekliliği ise onu taşıyacak "bütüncül yaklaşımlı Hukuk devleti" anlayışının oluşturduğu zeminde bulunmaktadır. Hukuk devletini küçük ölçekte, bütüncül biçimde ve topluca var etmek, uluslararası hukukta büyük hedeflere hep birlikte ulaşmanın en uygun yollarından biri olarak belirmektedir.(ARKA KAPAKTAN)

 

İÇİNDEKİLER

 

GİRİŞ
I. DEVLETTEN HUKUK DEVLETİNE
A. Devlet kavramının terimsel gelişimi
1. "Devlet" kavramının etimolojik incelemesi
2. "Devlet" kavramının anlambilimsel bakımdan (sémantique) incelemesi
B. Devletin siyasal evrimi ve Hukuk devleti kavramının gelişimi
1. Devlet-hukuk ilişkisi
2. Üç kutuplu (Tripolaire) Yasa devleti kavramlarından Hukuk devleti'ne geçiş

 

II. İLKEDEN HAKKA DOĞRU, ULUSLARARASI HUKUK DEVLETİ
A. Devletlerarası ilişkide uluslararası Hukuk devleti (dış aktör olarak Hukuk devleti)
1. Hukuk devleti ilkesinin uluslararası hukuktaki yeri ve tanımı
2. İlkenin biçimsel unsuru; yasallık ilkesi ("le principe de légalité") ve hukuka saygı ("le respect du droit")
3. İlkenin maddi kapsamı ve özellikleri
B. Ulusal düzeydeki uluslararası Hukuk devleti anlayışı (iç aktör olarak Hukuk devleti)
1. Devlet-birey ilişkisinde uluslararası Hukuk devletinin unsurları
2. Hukuk devletine saygı borcundan doğan uluslararası sorumluluk

 

III. ULUSLARARARASI HUKUKTA HUKUK DEVLETİ -DE LEGE LATA-
A. Devletlerarası zorlayıcı mekanizmalarla hukukun üstünlüğü ve Hukuk devletinin tesisi
1. Hukuk devleti, Avrupa kuruluşlarının temel katalizörü
2. Amerikan Devletleri Örgütü'nün koruyucu kalkanı, Demokrasi Şartı aracılığıyla Hukuk devleti
3. Afrika, teoriyle uygulama arasında bir gelgit örneği
B. Uluslararası Yargı içtihadında Hukuk devleti
1. Uluslararası İnsan Hakları Mahkemeleri ve Hukuk devleti
2. ABAD bakımından Birlik sorunsalı olarak Hukuk devleti
3. Evrensel nitelikli mahkemeler ve Hukuk devleti

 

IV. EVRİLMENİN OLASI DURAKLARI, ULUSLARARASI HUKUK DEVLETİ -DE LEGE FERENDA-
A. Devletaltı parçacıklar, yerel yönetimler/ulusaltı yönetimler-ulusötesi ağ faaliyetleri
1. Yerel Yönetimler üstüne çalışmalar ve ampirik metotlar
2. "İyi Yönetişim", Uluslararası Hukuk devleti'nin gölge demokrasisi
3. İyi yönetişim, "Soft Law yoluyla" Demokratik Hukuk devleti
B. BM'nin kozmik iktidar rolü, Uluslararası Hukuk devleti'nin "de lege feranda" levyesi
1. Fen Bilimleri alanındaki gelişmeler ve Hukuk devleti ilişkisi
2. BM'nin Uluslararası Hukuk devleti perspektifindeki son gelişmeler
SONUÇ

 

KAYNAKÇA