Osmanlı Devleti'nde, Tanzimat Dönemi'nde, bir yandan asırlarca fıkıh biliminden kaynaklanan kurallarla uyuşmazlık çözen şeriye mahkemeleri yargılama görevlerine devam etmiş diğer yandan da esas olarak, modern hukuk biliminden kaynaklanan kurallarla davaları gören yeni çeşit yargı yerleri olan nizamiye mahkemeleri, faaliyette olmuştur. Bu çalışma, farklı normlar sisteminden kaynaklanan kurallarla yargılama faaliyetinde bulunan şeriye ve nizamiye mahkemelerinin uyuşmazlık çözme usullerini, 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren hazırlanan dava belgelerinde yer alan kayıtlar üzerinden ortaya koymaktadır. Eserde; mahkeme defterleri, mahkeme kararları ve davanın taraflarınca hazırlanan dilekçeler incelenmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
MODERNLEŞME DÖNEMİ OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA UYGULANAN KURALLAR SİSTEMİ
I. ŞERİYE MAHKEMELERİ VE ŞERİYE MAHKEMELERİNDE UYGULANAN KURALLAR SİSTEMİ
A. Şeriye Mahkemeleri: Genel Olarak
B. Modernleşme Döneminde Şeriye Mahkemelerinin Bağlı Olduğu Birim: Şeyhülislamlık
C. Şeriye Mahkemelerinde Uygulanan Kurallar Sistemi: Fıkıh
D. Kadının Fıkıh Eğitimi
II. NİZAMİYE MAHKEMELERİ VE NİZAMİYE MAHKEMELERİNDE UYGULANAN KURALLAR SİSTEMİ
A. Tarihsel Gelişim: 1879'a Kadar Nizami Yargı
B. Modernleşme Döneminde Kavanin ve Nizamat Kavramları
C. Nizamiye Mahkemeleri Bakımından Mecelle
D. Nizami Yargı Teşkilatında Yer Alan Adliye Görevlilerinin Eğitimi
E. Modernleşme Dönemi Hukuk Kavramı ve Hukukun Tasnifi
İKİNCİ BÖLÜM
ŞERİYE MAHKEMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNÜN KAYIT ALTINA ALINMASI
I. ŞERİ YARGIDA UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ SÜRESİNCE TUTULAN MAHKEME DEFTERLERİ
A. Modernleşme Dönemine Kadar: Şeriye Sicilleri
B. Modernleşme Dönemi: Dava Zabıt Defterleri ve Şeriye Sicilleri
II. MECELLE-Yİ AHKAM-I ADLİYE'DEN ÖNCE HAZIRLANAN ŞERİ İLAMLAR
A. Sakk Kitapları: Sakk-i Şanizade ve Sakk-i Debbağzade
B. Sakk Kitaplarından Şeri İlam Örnekleri
C. Sakk Kitaplarında Yer Alan Şeri İlam Örneklerinin İncelenmesi
D. Mecelle-yi Ahkam-ı Adliye'nin Yürürlüğe Girmesinden Önce Şeri İlamların Şeyhülislamlıkta Denetlenip Denetlenmediğinin İncelenmesi
III. MODERNLEŞME DÖNEMİNDE KADI KARARLARININ MERKEZİ DENETİMİ: ŞERİ TEMYİZ USULÜNÜN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ
A. Şeri İlamların Olağan/Sistematik Kontrolü: Şeri Yargıda Temyiz
B. Fetvahanede Temyiz Denetimi
C. Meclis-i Tetkikat-ı Şeriye'de Temyiz İncelemesi
IV. MECELLE'NİN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN SONRA HAZIRLANAN ŞERİ DAVA BELGELERİNİN İNCELENMESİ
A. İlam Örneklerinin İncelenmesi
B. Dava Belgesi Örneklerinde Mecelle
V. MODERNLEŞME DÖNEMİ ŞERİ YARGIDA KULLANILAN MÜFTÜ FETVALARINDA MECELLE'NİN ETKİSİ
A. Zabıt Defterlerinde Müftü Fetvası Örnekleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
NİZAMİYE MAHKEMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNÜN KAYIT ALTINA ALINMASI
I. NİZAMİ YARGIDA UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ SÜRESİNCE TUTULAN KAYITLARIN TESPİTİ
A. Kullanılacak Temel Kaynaklar
B. Nizami Yargıda Mahkeme Kaleminde Tutulan Defter Çeşitleri
C. 1879 tarihli UMHKM'de Esaslı Değişiklik: 1911 tarihli Ek (Zeyl) Maddeler'in Yürürlüğe Girmesi
II. İDDİA VE MÜDAFAANIN MAHKEMEYE BİLDİRİLME BİÇİMİ VE İÇERİĞİ
A. Uyuşmazlığın Nizami Yargı Önüne Taşınması: Dava Açma Dilekçesi
B. İhtiyari Cevap Dilekçesi
III. 1911 TARİHLİ EK MADDELERİN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN SONRA İDDİA VE MÜDAFAANIN MAHKEMEYE BİLDİRİLME BİÇİMİ VE İÇERİĞİ: DİLEKÇE TEATİSİNİN ZORUNLU HALE GELMESİ
A. Yazılı Yargılama: Genel Olarak Dilekçe Teatisi Hakkında
B. Dava Açma ve Dava Dilekçesi
C. Zorunlu Cevap Dilekçesi
D. Cevaba Cevap Dilekçesi
E. İkinci Cevap Dilekçesi
IV. NİZAMİ YARGIDA DURUŞMA TUTANAKLARI VE MAHKEME KARARLARI
A. 1911 tarihli Ek Maddelerin Yürürlüğe Girmesinden Önce Hazırlanan Duruşma Tutanakları ve Mahkeme Kararları
B. 1911 tarihli Ek Maddelerin Yürürlüğe Girmesinden Sonra Duruşma Tutanakları ve Mahkeme Kararları
SONUÇ
KAYNAKÇA
EKLER
İÇERİK, KULLANILAN KAYNAKLAR VE YÖNTEM HAKKINDA