Vergi hukukunun ve özellikle vergi yargılaması hukukunun can damarını oluşturan ispata ilişkin bu çalışmada; vergi hukukunda ispatın konusu, ispat yöntemleri, ispata ilişkin düzenlemelerin tarihsel gelişimi, kaynakları ve sistematiği, ispatın yorum, nitelendirme, re'sen araştırma ilkesi ile ilişkisi, ispat yükü, ispat ölçüsü, ispat araçları ve ispat hakkı ele alınan başlıca konulardır. Çalışmada yer alan temel kavramların ve özellikle ispat yükünün paylaştırılmasına ilişkin kuramların incelenmesinde, vergi hukuku doktrini yanında medeni usul hukuku ve ceza muhakemesi hukuku gibi farklı hukuk disiplinlerinden de yararlanılmış ve gerekli yerlerde karşılaştırmalar yapılmıştır. Ayrıca ilgili konularda yargı kararları ve uygulamada ortaya çıkan aksaklıklar bakımından değerlendirmelerde bulunularak, vergi hukukunun ve ispat hukukunun temel ilkeleri çerçevesinde çözüm önerileri sunulmuştur. Çalışmanın son bölümünde vergi hukukunda ispat konusuna temel hak ve özgürlükler açısından yaklaşılmıştır. Bu bağlamda; ispat hakkı, bu hakkın dayanakları, içerdiği güvenceler ve sınırları incelenmiştir. İncelemede öncelikle ispat hakkının temel dayanağı ve ön koşulu olarak kabul edilen hak arama özgürlüğü ile bu özgürlüğü de diğer birçok hak ve özgürlük ile birlikte kapsamına alan adil yargılanma hakkı, vergisel uyuşmazlıklara ilişkin T.C. Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin bireysel başvuru kararları ışığında ele alınmıştır.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL VE TARİHSEL AÇIDAN VERGİ HUKUKUNDA İSPAT
1.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT KAVRAMI
1.1.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT KAVRAMININ UNSURLARI
1.1.1.1. İSPATIN MADDİ SORUNA İLİŞKİN OLMASI
1.1.1.2. İSPATIN MUHAKEME FAALİYETİNE İLİŞKİN OLMASI
1.2. İSPATIN MUHAKEMEYE İLİŞKİN DİĞER BAZI KAVRAM VE İLKELERLE İLİŞKİSİ
1.2.1. İSPAT, YORUM VE NİTELENDİRME İLİŞKİSİ
1.2.2. İSPAT VE RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİ İLİŞKİSİ
1.2.2.1. Re'sen Araştırma İlkesinin Anlamı
1.2.2.2. Re'sen Araştırma İlkesinin Kabul Nedenleri
1.2.2.3. Re'sen Araştırma İlkesinin Kapsamı
1.2.2.4. Re'sen Araştırma Yetkisinin Kullanımı
1.2.2.5. Vergi Yargısında Re'sen Araştırma İlkesinin Sınırları
1.3. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN KONUSU
1.3.1. İSPATINA İHTİYAÇ DUYULAN HUSUSLAR
1.3.2. İSPATINA İHTİYAÇ DUYULMAYAN HUSUSLAR
1.3.2.1. Hukuk Kuralları
1.3.2.2. Gerçek Mahiyetin Saptanması Bakımından Önem Taşımayan ve Gerçekliği Konusunda Şüphe Bulunmayan Olaylar
1.4. İSPAT YÖNTEMLERİ (TÜRLERİ)
1.4.1. DOĞRUDAN İSPAT-DOLAYLI İSPAT
1.4.2. ASIL İSPAT-KARŞI İSPAT-AKSİNİ İSPAT
1.4.3. TAM İSPAT-YAKLAŞIK İSPAT
1.5. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN TARİHSEL GELİŞİMİ, İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI VE SİSTEMATİĞİ
1.5.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN TARİHSEL GELİŞİMİ
1.5.1.1. 1980 ÖNCESİ DÖNEM
1.5.1.2. 1980 SONRASI DÖNEM
1.5.2. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI VE SİSTEMATİĞİ
1.5.2.1. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI
1.5.2.2. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN SİSTEMATİĞİ
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ VE İSPAT ÖLÇÜSÜ
2.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ
2.1.1. İSPAT YÜKÜ KAVRAMI VE KAVRAMIN BENZER KAVRAMLARDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.1. İSPAT YÜKÜ KAVRAMI
2.1.1.2. İSPAT YÜKÜ KURALLARININ KAYNAĞI VE NİTELİĞİ
2.1.1.3. İSPAT YÜKÜ KAVRAMININ DELİL GÖSTERME YÜKÜ KAVRAMINDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.4. İSPAT YÜKÜ KAVRAMININ İDDİA YÜKÜ VE SAVUNMA YÜKÜ KAVRAMLARINDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.5. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ SORUNUNUN VARLIĞI/YOKLUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER VE GÖRÜŞÜMÜZ
2.1.1.6. İSPAT YÜKÜ KURALLARININ VERGİ YARGILAMASINA ETKİSİ
2.1.1.7. VERGİ HUKUKUNDA DELİL GÖSTERME YÜKÜ SORUNUNUN VARLIĞI/YOKLUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER VE GÖRÜŞÜMÜZ
2.1.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜNÜN PAYLAŞTIRILMASI
2.1.2.1. İSPAT YÜKÜNÜN PAYLAŞTIRILMASINA İLİŞKİN TEMEL KURAM VE ÖLÇÜTLERİN VERGİ HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
2.1.3. İSPAT VE DELİL GÖSTERME YÜKÜNE İLİŞKİN GENEL KURALLAR
2.1.3.1. TÜRK HUKUKUNDA
2.1.3.2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
2.1.4. VERGİ YARGILAMASINDA RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİ İLE İSPAT YÜKÜ İLİŞKİSİ
2.1.4.1. ANLAM VE KAPSAM
2.1.4.2. VERGİLENDİRME AŞAMASINDA İBRAZ EDİLMEYİP YARGILAMA AŞAMASINDA SUNULAN DELİLLER BAKIMINDAN
2.1.4.3. HAYATIN OLAĞAN AKIŞI ÖLÇÜTÜ (KARİNESİ) BAKIMINDAN
2.1.5. ÖZEL İSPAT YÜKÜ KURALLARI
2.1.5.1. TÜRK HUKUKUNDA
2.1.5.2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
2.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ÖLÇÜSÜ
2.2.1. İSPAT ÖLÇÜSÜ KAVRAMI
2.2.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ÖLÇÜSÜNÜN BELİRLENMESİ
2.2.2.1. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA
2.2.2.2. KARŞILAŞTIRMALI VERGİ HUKUKUNDA
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ARAÇLARI
3.1. VERGİ HUKUKUNDA DELİLLER
3.1.1. DELİL KAVRAMI, KAVRAMIN BENZER KAVRAMLARDAN FARKLARI
3.1.2. DELİLLERİN İSPAT GÜCÜ ÖLÇÜTÜNE DAYALI OLARAK SINIFLANDIRILMAMASI GEREKTİĞİ YÖNÜNDEKİ GÖRÜŞÜMÜZ
3.1.3. VERGİ HUKUKUNDA DELİL SERBESTLİĞİ İLKESİNİN ANLAM VE KAPSAMI
3.1.3.1. KISITLANMIŞ DELİL SERBESTLİĞİ
3.1.4. DELİLLERİN ÖZELLİKLERİ
3.1.4.1. HUKUKA UYGUNLUK
3.1.4.2. GERÇEKLİK
3.1.4.3. AKLA VE MANTIĞA UYGUNLUK
3.1.4.4. GÜVENİLİRLİK
3.1.4.5. TEMSİL EDİCİLİK
3.1.4.6. MÜŞTEREKLİK
3.1.4.7. DELİLLERİN SOMUT VE YETERLİ OLMASI: İDDİA VE SAVUNMANIN SOMUT VE YETERLİ DAYANAĞININ BULUNMASI
3.2. VERGİ HUKUKUNDA KARİNELER
3.2.1. YASAL KARİNELER
3.2.1.1. KESİN YASAL KARİNELER
3.2.1.2. ADİ YASAL KARİNELER
3.2.2. FİİLİ KARİNELER
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER AÇISINDAN VERGİ HUKUKUNDA İSPAT:
İSPAT HAKKI VE HAKKIN İÇERDİĞİ TEMEL GÜVENCELER
4.1. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN İSPAT HAKKININ TEMEL DAYANAKLARI
4.1.1. ADİL YARGILANMA HAKKI
4.1.1.1. ANLAM
4.1.1.2. KAPSAM
4.1.2. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ
4.1.2.1. ANLAM VE KAPSAM
4.1.2.2. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ
4.2. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN İSPAT HAKKININ İÇERDİĞİ TEMEL GÜVENCELER
4.2.1. VERGİLENDİRME SÜRECİNE İLİŞKİN GÜVENCELER
4.2.1.1. HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI
4.2.1.2. BİLGİ ALMA HAKKI
4.2.1.3. DELİL GÖSTERME HAKKI
4.2.1.4. DELİL GÖSTERMEME (SUSMA) HAKKI
4.2.1.5. DELİL GÖSTERME BAKIMINDAN ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
4.2.2. YARGI AŞAMASINA İLİŞKİN GÜVENCELER
4.2.2.1. HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI
4.2.2.2. SİLAHLARIN EŞİTLİĞİNİ TALEP HAKKI
4.2.2.3. BİLGİ VE DELİLLERE ULAŞMA VE BUNLAR HAKKINDA GÖRÜŞ BİLDİRME HAKKI
4.2.2.4. GEREKÇELİ KARAR HAKKI
4.2.2.5. DURUŞMA YAPILMASINI TALEP HAKKI
4.2.2.6. DELİL GÖSTERME VE DELİLLERİN İNCELENMESİNİ TALEP HAKKI
4.2.2.7. İSPAT VE DELİL GÖSTERME YÜKÜ BAKIMINDAN SUÇSUZLUK KARİNESİ VE ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
4.2.2.8. DELİL GÖSTERMEME (SUSMA) HAKKI
4.2.2.9. İDDİA VE SAVUNMA İÇİN YETERLİ SÜREYE SAHİP OLABİLME HAKKI
SONUÇ
KAYNAKÇA
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL VE TARİHSEL AÇIDAN VERGİ HUKUKUNDA İSPAT
1.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT KAVRAMI
1.1.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT KAVRAMININ UNSURLARI
1.1.1.1. İSPATIN MADDİ SORUNA İLİŞKİN OLMASI
1.1.1.2. İSPATIN MUHAKEME FAALİYETİNE İLİŞKİN OLMASI
1.2. İSPATIN MUHAKEMEYE İLİŞKİN DİĞER BAZI KAVRAM VE İLKELERLE İLİŞKİSİ
1.2.1. İSPAT, YORUM VE NİTELENDİRME İLİŞKİSİ
1.2.2. İSPAT VE RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİ İLİŞKİSİ
1.2.2.1. Re'sen Araştırma İlkesinin Anlamı
1.2.2.2. Re'sen Araştırma İlkesinin Kabul Nedenleri
1.2.2.3. Re'sen Araştırma İlkesinin Kapsamı
1.2.2.4. Re'sen Araştırma Yetkisinin Kullanımı
1.2.2.5. Vergi Yargısında Re'sen Araştırma İlkesinin Sınırları
1.3. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN KONUSU
1.3.1. İSPATINA İHTİYAÇ DUYULAN HUSUSLAR
1.3.2. İSPATINA İHTİYAÇ DUYULMAYAN HUSUSLAR
1.3.2.1. Hukuk Kuralları
1.3.2.2. Gerçek Mahiyetin Saptanması Bakımından Önem Taşımayan ve Gerçekliği Konusunda Şüphe Bulunmayan Olaylar
1.4. İSPAT YÖNTEMLERİ (TÜRLERİ)
1.4.1. DOĞRUDAN İSPAT-DOLAYLI İSPAT
1.4.2. ASIL İSPAT-KARŞI İSPAT-AKSİNİ İSPAT
1.4.3. TAM İSPAT-YAKLAŞIK İSPAT
1.5. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN TARİHSEL GELİŞİMİ, İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI VE SİSTEMATİĞİ
1.5.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPATIN TARİHSEL GELİŞİMİ
1.5.1.1. 1980 ÖNCESİ DÖNEM
1.5.1.2. 1980 SONRASI DÖNEM
1.5.2. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI VE SİSTEMATİĞİ
1.5.2.1. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI
1.5.2.2. İSPATA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN SİSTEMATİĞİ
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ VE İSPAT ÖLÇÜSÜ
2.1. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ
2.1.1. İSPAT YÜKÜ KAVRAMI VE KAVRAMIN BENZER KAVRAMLARDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.1. İSPAT YÜKÜ KAVRAMI
2.1.1.2. İSPAT YÜKÜ KURALLARININ KAYNAĞI VE NİTELİĞİ
2.1.1.3. İSPAT YÜKÜ KAVRAMININ DELİL GÖSTERME YÜKÜ KAVRAMINDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.4. İSPAT YÜKÜ KAVRAMININ İDDİA YÜKÜ VE SAVUNMA YÜKÜ KAVRAMLARINDAN AYIRT EDİLMESİ
2.1.1.5. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜ SORUNUNUN VARLIĞI/YOKLUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER VE GÖRÜŞÜMÜZ
2.1.1.6. İSPAT YÜKÜ KURALLARININ VERGİ YARGILAMASINA ETKİSİ
2.1.1.7. VERGİ HUKUKUNDA DELİL GÖSTERME YÜKÜ SORUNUNUN VARLIĞI/YOKLUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER VE GÖRÜŞÜMÜZ
2.1.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT YÜKÜNÜN PAYLAŞTIRILMASI
2.1.2.1. İSPAT YÜKÜNÜN PAYLAŞTIRILMASINA İLİŞKİN TEMEL KURAM VE ÖLÇÜTLERİN VERGİ HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
2.1.3. İSPAT VE DELİL GÖSTERME YÜKÜNE İLİŞKİN GENEL KURALLAR
2.1.3.1. TÜRK HUKUKUNDA
2.1.3.2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
2.1.4. VERGİ YARGILAMASINDA RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİ İLE İSPAT YÜKÜ İLİŞKİSİ
2.1.4.1. ANLAM VE KAPSAM
2.1.4.2. VERGİLENDİRME AŞAMASINDA İBRAZ EDİLMEYİP YARGILAMA AŞAMASINDA SUNULAN DELİLLER BAKIMINDAN
2.1.4.3. HAYATIN OLAĞAN AKIŞI ÖLÇÜTÜ (KARİNESİ) BAKIMINDAN
2.1.5. ÖZEL İSPAT YÜKÜ KURALLARI
2.1.5.1. TÜRK HUKUKUNDA
2.1.5.2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
2.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ÖLÇÜSÜ
2.2.1. İSPAT ÖLÇÜSÜ KAVRAMI
2.2.2. VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ÖLÇÜSÜNÜN BELİRLENMESİ
2.2.2.1. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA
2.2.2.2. KARŞILAŞTIRMALI VERGİ HUKUKUNDA
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA İSPAT ARAÇLARI
3.1. VERGİ HUKUKUNDA DELİLLER
3.1.1. DELİL KAVRAMI, KAVRAMIN BENZER KAVRAMLARDAN FARKLARI
3.1.2. DELİLLERİN İSPAT GÜCÜ ÖLÇÜTÜNE DAYALI OLARAK SINIFLANDIRILMAMASI GEREKTİĞİ YÖNÜNDEKİ GÖRÜŞÜMÜZ
3.1.3. VERGİ HUKUKUNDA DELİL SERBESTLİĞİ İLKESİNİN ANLAM VE KAPSAMI
3.1.3.1. KISITLANMIŞ DELİL SERBESTLİĞİ
3.1.4. DELİLLERİN ÖZELLİKLERİ
3.1.4.1. HUKUKA UYGUNLUK
3.1.4.2. GERÇEKLİK
3.1.4.3. AKLA VE MANTIĞA UYGUNLUK
3.1.4.4. GÜVENİLİRLİK
3.1.4.5. TEMSİL EDİCİLİK
3.1.4.6. MÜŞTEREKLİK
3.1.4.7. DELİLLERİN SOMUT VE YETERLİ OLMASI: İDDİA VE SAVUNMANIN SOMUT VE YETERLİ DAYANAĞININ BULUNMASI
3.2. VERGİ HUKUKUNDA KARİNELER
3.2.1. YASAL KARİNELER
3.2.1.1. KESİN YASAL KARİNELER
3.2.1.2. ADİ YASAL KARİNELER
3.2.2. FİİLİ KARİNELER
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER AÇISINDAN VERGİ HUKUKUNDA İSPAT:
İSPAT HAKKI VE HAKKIN İÇERDİĞİ TEMEL GÜVENCELER
4.1. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN İSPAT HAKKININ TEMEL DAYANAKLARI
4.1.1. ADİL YARGILANMA HAKKI
4.1.1.1. ANLAM
4.1.1.2. KAPSAM
4.1.2. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ
4.1.2.1. ANLAM VE KAPSAM
4.1.2.2. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ
4.2. VERGİ YÜKÜMLÜSÜNÜN İSPAT HAKKININ İÇERDİĞİ TEMEL GÜVENCELER
4.2.1. VERGİLENDİRME SÜRECİNE İLİŞKİN GÜVENCELER
4.2.1.1. HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI
4.2.1.2. BİLGİ ALMA HAKKI
4.2.1.3. DELİL GÖSTERME HAKKI
4.2.1.4. DELİL GÖSTERMEME (SUSMA) HAKKI
4.2.1.5. DELİL GÖSTERME BAKIMINDAN ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
4.2.2. YARGI AŞAMASINA İLİŞKİN GÜVENCELER
4.2.2.1. HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI
4.2.2.2. SİLAHLARIN EŞİTLİĞİNİ TALEP HAKKI
4.2.2.3. BİLGİ VE DELİLLERE ULAŞMA VE BUNLAR HAKKINDA GÖRÜŞ BİLDİRME HAKKI
4.2.2.4. GEREKÇELİ KARAR HAKKI
4.2.2.5. DURUŞMA YAPILMASINI TALEP HAKKI
4.2.2.6. DELİL GÖSTERME VE DELİLLERİN İNCELENMESİNİ TALEP HAKKI
4.2.2.7. İSPAT VE DELİL GÖSTERME YÜKÜ BAKIMINDAN SUÇSUZLUK KARİNESİ VE ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
4.2.2.8. DELİL GÖSTERMEME (SUSMA) HAKKI
4.2.2.9. İDDİA VE SAVUNMA İÇİN YETERLİ SÜREYE SAHİP OLABİLME HAKKI
SONUÇ
KAYNAKÇA