BM İnsan Hakları Sistemi içerisinde "taçtaki mücevher" olarak tanımlanan BM Özel Prosedürleri, devletlerin iç işlerine müdahale anlamına gelebilecek bir usul olarak tüm dünyada meydana gelen insan hakları ihlallerinin yerinde izlenmesi, olguların tespiti ve kamuoyu farkındalığı oluşturma amacıyla kurulmuş bir sistem olarak faaliyet göstermektedir. BM İnsan Hakları Konseyi'ne bağlı olarak Şart temelinde oluşturulan bu yapı, devletlerin ek bir onayı olmaksızın tüm dünyada meydana gelen insan hakları ihlallerini inceleme olanağına sahiptir. Birleşmiş Milletler'den bağımsız statüleri, seçilme usulleri, tarafsızlıkları ve esnek çalışma yöntemleri ile insan haklarının korunmasında diğer mekanizmalardan farklı bir yere sahiptirler. Belirlenen bu hukuki cercevede özel prodesürlerin temel görevi, gerçekleri ortaya çıkarmak, gelecek için güvenilir bir tarihsel kayıt oluşturmak ve siyasi organların duruma uygun en iyi stratejiyi belirleyebileceği kaynağı sağlamak mıdır? Yoksa asli görevleri adeta bir savcı gibi soruşturmayı desteklemek için mümkün olduğunca cok kanıtı bir araya getirmek ve dünya kamuoyunu harekete geçirmek midir? Ya da belirli bir durumu iyileştirmek veya cözmek için suçlama ya da kınama yerine işbirliği ve diyaloğu vurgulayarak çözmeye çalışan uzlaştırıcı bir işleve mi sahip olacaklardır? Özel prosedürlerin tüm bu farklı işlevleri etkili bir şekilde birleştirmeleri mümkün olabilir mi? Bu çalışma kapsamında yaptığımız araştırma ve analiz ettiğimiz raporlar, özel prosedürlerin uluslararası normların pratik sonuçlara dönüştürülmesinde bağımsız ve esnek usuller olarak benzersiz bir rol oynadığını ve gerçekten de yukarıdaki tüm bu faaliyetleri etkili bir biçimde yerine getirebileceklerini göstermektedir.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
BM ÖZEL PROSEDÜRLERİNİN KURUMSALLAŞMASI
A. Birleşmiş Milletler'in İnsan Hakları Alanındaki Yetkisi
B. İnsan Hakları Komisyonu'nun Tarihsel Süreçte Gelişimi
1. Yetkisizlik Dönemi (1946-1966)
2. Komisyon'un Yetkilerinin Genişlemesi ve İlk Özel Prosedürlerin Oluşturulması (1967-1977)
3. Özel Prosedürlerin Kurumsallaşması (1978-1991)
4. İnsan Hakları Komisyonu'nun Yetkilerinin Dönüşümü ve İnsan Hakları Konseyi Sonrası Özel Prosedürler
C. Sonuç ve Değerlendirme

İKİNCİ BÖLÜM
BM ÖZEL PROSEDÜRLERİNİN ÖZELLİKLERİ
A. Özel Prosedürlerin Tanımı
B. Özel Prosedürlerin Görevlendirilmesi
C. Özel Prosedürlerin Hukuki Statüleri
D. Özel Prosedürlerin Türleri ve Görevleri
1. Ülke Özel Prosedürleri
2. Tematik Özel Prosedürler
E. Özel Prosedürlerin BM Organları ile İlişkisi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BM ÖZEL PROSEDÜRLERİNİN FAALİYETLERİ
A. İletiler
B. Acil Çağrılar
C. İddia mektupları
D. Ülke Ziyaretleri
E. Kamuoyu Açıklamaları ve Basın Duyuruları
F. Raporlama, İzleme Faaliyetleri ve Ülkelerle Etkileşim
G. Takip Çalışmaları
H. Özel Prosedürler Arasında Ortak Faaliyetler ve Koordinasyon
I. Misilleme ve Yıldırma Faaliyetleriyle Mücadele

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖZEL PROSEDÜRLERİN SORUMLULUĞU
A. Görevdeki Tüm Uzmanlar Bakımından Uygulanacak Standartlar
B. Tüm Özel Prosedürler Bakımından Uygulanacak Standartlar
C. Özel Prosedürlere Özgü Standartlar
D. Prosedüre Özel Standartlar veya Talimatlar
E. Hesap Verebilirlik

BEŞİNCİ BÖLÜM
BM ÖZEL PROSEDÜRLERİNİN İNSAN HAKLARININ KORUNMASINDAKİ YERİ VE ÖNEMİ
A. Özel Prosedürlerin Çalışmalarının İnsan Haklarının Korunmasına Etkisi
B. Özel Prosedürlerin Faaliyetleri Diğer BM Mekanizmaları ile Çakışır mı?
C. Özel Prosedürler Sisteminin Zayıflıkları
D. Devletler ve Özel Prosedürler Arası Etkileşim
SONUÇ YERİNE EGEMENLİKLE YÜZLEŞMEK: ÖZEL PROSEDÜRLER DEVLETE KARŞI

KAYNAKÇA