Günlük hayatta oldukça çok karşımıza çıkan birinden bir şey beklemek veya beklenebilirlik ifadeleri aslında bir hukuk kavramı olarak da kullanılmaktadır. İşbu çalışma da hukuki bir kavram olarak normatif kusur teorisi ile belirginleşen beklenebilirlik kavramının açıklanmasını hedeflemektedir. Özellikle Alman hukukunda yerleşik bir ceza hukuku terimi olan beklenebilirlik, tipik bir hareketin yerine getirilmesi veya getirilmemesinin cezaya layık görülmemesi ve istisna tutulması çerçevesinde talep edilemeyen davranışlar bağlamında ortaya çıkmakta ve bireysel sorumluluğu sınırlandırmaktadır. Bu sınırlandırmanın en çok karşımıza çıktığı alan ise mazeret nedenleridir. Mazeret nedenlerinin söz konusu olduğu hallerde alışılagelmemiş yoğun motivasyon baskısı ve bu baskı nedeniyle ortaya çıkan psikolojik durum nedeniyle hareketlerin hukuka uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi ve başka türlü hareket edilmesi beklenememektedir. Hukuka uygun hareket etmenin beklenebilirliğinin etkilendiği bu tip hallerde failin kusuru kalkmamakta, fakat azalmaktadır. Böylelikle fail ceza hukuku araçları ile zorlanamamakta ve mazur görülmektedir. Kınanabilirliğin tespitindeki önemi ile birlikte beklenebilirliğin ceza hukukundaki yerinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Fakat beklenebilirliğin ceza hukukundaki önemi bu hususlarla sınırlı olmayıp taksirle işlenen suçlarda ve ihmali suçlarda ele alınışı da farklılık gösterebilmektedir. Bu çalışma çerçevesinde beklenebilirliğe ilişkin yapılan açıklamaların ceza hukuku hükümlerindeki yansıması da incelenmeye değerdir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
BEKLENEBİLİRLİK KAVRAMI VE KAVRAMIN CEZA HUKUKUNDAKİ YERİ
I. BEKLENEBİLİRLİK KAVRAMININ ANLAMI VE SINIRLARI
A. Kavramın Gelişimi
B. Kavramın İçeriği ve Sınırları
II. CEZA HUKUKUNDA BEKLENEBİLİRLİK
A. Türk Ceza Hukukunda Beklenebilirlik
B. Alman Ceza Hukukunda Beklenebilirlik
III. DİĞER KAVRAMLARLA OLAN İLİŞKİSİ
A. Gereklilik
B. İmkansızlık
C. Kusur Yeteneği
IV. BEKLENEBİLİRLİK ÖĞRETİSİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR
A. Genel Açıklamalar
B. Eşlik Eden Unsurlar Bağlamında Beklenebilirlik
C. Bireysel Yapabilirliği Temel Alan Görüşler
D. "Yapılması/Olması Gereken" Ölçütünü Temel Alan Görüşler
E. Ortalama Bir Vatandaş Kıstası
F. Cezanın Önleyici İşlevi Açısından Beklenebilirlik
G. Nasyonal Sosyalizm Döneminde Beklenebilirlik
H. Değerlendirme
İKİNCİ BÖLÜM
BEKLENEBİLİRLİK VE MAZERET NEDENLERİNİN İLİŞKİSİ
I. MAZERET NEDENİ KAVRAMI
II. MAZERET NEDENLERİNİN AÇIKLANMASINA İLİŞKİN GÖRÜŞLER
A. Kusuru Kaldıran Sebep
B. Fiil Sorumluluğu
C. Sorumluluğu Kaldıran Sebepler
D. Kusurun Çift Taraflı İndirimi
E. Fonksiyonel/İşlevsel Kusur Teorisi - Pozitif Genel Önleme Amacı
F. Ahlaki ve Hukuki Kusur Bağlamında Değerlendirme
G. Beklenebilirlik
III. MAZERET NEDENLERİNİN BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ
A. Hukuka Uygunluk Nedenleri - Mazeret Nedenleri İlişkisi
B. Kusurluluğu Kaldıran Sebepler - Mazeret Nedenleri İlişkisi
C. Şahsi Cezasızlık Sebepleri - Mazeret Nedenleri İlişkisi
D. Haksız Tahrik - Mazeret Nedenleri İlişkisi
IV. TÜRK CEZA KANUNU'NDA YER ALAN MAZERET NEDENLERİNİN BEKLENEBİLİRLİK ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ
A. Genel Olarak
B. Zorunluk Hali Kapsamında Beklenebilirlik Kavramı
C. Meşru Savunmada Sınırın Aşılmasının Mazur Görülebilecek Heyecan, Korku veya Telaştan İleri Gelmesi
D. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emri İfa
E. Cebir ve Tehdit Altında Suç İşlenmesi
V. KANUNÜSTÜ MAZERET SEBEPLERİ
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TAKSİRLE İŞLENEN SUÇLARDA VE İHMALİ SUÇLARDA BEKLENEBİLİRLİK, CEZANIN BELİRLENMESİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRME
I. TAKSİRLE İŞLENEN SUÇLARDA BEKLENEBİLİRLİK
A. Genel Olarak
B. Beklenebilirlik Kavramının Ayrıca Bir Öneminin Olmadığına İlişkin Görüşler
C. Objektif Özen Yükümlülüğünü Sınırlandıran Bir Hal Olarak Beklenebilirlik
D. Subjektif Özen Yükümlülüğü Bağlamında Beklenebilirlik
E. Kanunüstü Mazeret Nedeni
II. İHMALİ SUÇLAR
A. Genel Olarak
B. Gerçek İhmali Suçlarda Beklenebilirlik
C. Garantörsel İhmali Suçlarda Beklenebilirlik
D. Ceza Soruşturma veya Kovuşturmasına Sebebiyet Verecek Olma Halinde Beklenebilirlik
III. BEKLENEBİLİRLİK KAVRAMININ TÜRK CEZA KANUNU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE CEZALANDIRMADAKİ ETKİSİ
IV. BEKLENEBİLİRLİĞİN CEZA MUHAKEMESİ KANUNU VE VERİLECEK HÜKÜM AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
SONUÇ
KAYNAKÇA