Çevirenler:Mehveş Bingöllü Kılcı / Ulaş Karan
Bu kitap Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku'nun dördüncü baskısıdır. Son baskıdan beri kitap Türkçeye, Bulgarcaya ve Rusçaya çevrildi. Dolayısıyla okuyucu sayımız önemli derece arttı ve çok sayıda ülkede Sözleşme hakkında bilgiye dayalı yorum için bir temel oluştu. Kitabın bu baskısı, Mahkeme içtihadında 2014'ten beri meydana gelen değişiklikleri içermekte ve bunu, metin doğru, kapsamlı ve yönetilebilir olsun diye üçüncü baskı ile aşağı yukarı aynı sayıda sayfada yapmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihadındaki baş döndürücü gelişmeleri yansıtabilmek için eski kararlar ile ilgili kısımlar budandı ve böylece daha yakın tarihli kararlara yer verildi. Yeni kararlar dikkatleri üstlerinde toplamaktalar. Çoğunlukla olduğu gibi, Mahkemenin kararları modern toplumlara dair en yeni meseleleri incelemeye devam etmektedirler. Birkaç örnek vermek gerekirse, bu kararlar arasında yurtdışındaki taşıyıcı annelerden doğan çocukların yasal olarak tanınması gibi aile hayatına saygı hakkı çerçevesinde yeni konuları (Menesson ve Diğerleri/Fransa ve Labassee/Fransa), çalışanların iş yerlerinde elektronik gözetime tabi tutulmalarını (Barbulescu/Romanya), demokratik bir toplumda telefon dinlemelerinin denetimini sağlayacak yasal güvenceleri (Roman Zakharov/Rusya), insan ticaretini (Chowdury ve Diğerleri/Yunanistan), ve yurtdışında işlenen işkence eylemleri ile ilgili medeni hukuk alanında evrensel yargı yetkisini (Näit-Liman//İsviçre) ilgilendiren kararlar bulunmaktadır.(İNGİLİZCE BASKIYA ÖNSÖZDEN)
İÇİNDEKİLER
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Komisyonu
Birinci Kısım
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Kapsamı
1
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Kapsamı
1.ARKAPLAN
2.MADDİ GÜVENCELER
3.STRAZBURG KORUMA MEKANİZMASI
4.SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI
5.NEGATİF VE POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER İLE DRITTWIRKUNG
6.ÇEKİNCELER
7.ULUSAL HUKUKTA SÖZLEŞME'NİN YERİ
8.SÖZLEŞME VE AVRUPA BİRLİĞİ
9.KAZANIMLAR VE BEKLENTİLER
İkinci Kısım
İşleyiş Mekanizması
2
Başvuruların Kabul Edilebilirliği
1.KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARINA GENEL YAKLAŞIM
2.KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARININ DEVLETLERARASI BAŞVURULARDA UYGULANMASI
3.İÇ HUKUK YOLLARININ TÜKETİLMESİ
4.ALTI AY KURALI
5.DİĞER KABUL EDİLEMEZLİK SEBEPLERİ
6.MAHKEMENİN YETKİSİ
3
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Yapısı, Uygulaması ve Usulü
1.MAHKEMENİN YAPISI
2.MAHKEME ÖNÜNDEKİ USUL (I): BAŞVURUDAN ESAS HAKKINDAKİ KARARA
3.MAHKEME ÖNÜNDEKİ USUL (II): USULE DAİR DİĞER KONULAR
4.41. MADDE: ADİL TAZMİN
5.46. MADDE
6.14 No'lu PROTOKOL
7.MAHKEMENİN REFORMU
8.GELECEK
4
Mahkeme Kararlarının İnfazı
1.BAKANLAR KOMİTESİNİN ROLÜ
2.USUL
3.MAHKEME VE KARARLARININ İNFAZI
4.PARLAMENTERLER MECLİSİ VE KARARLARIN İNFAZI
5.14 NO'LU PROTOKOL
6.SONUÇ
Üçüncü Kısım
Korunan Haklar
5
Madde 2: Yaşam Hakkı
1.YAŞAM HAKKININ YASA İLE KORUNMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ
2.GÜÇ KULLANARAK ÖLDÜRME YASAĞI
3.SONUÇ
6
Madde 3: İşkence veya İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele veya Ceza Yasağı
1.GİRİŞ
2.İŞKENCE
3.İNSANLIK DIŞI MUAMELE
4.İNSANLIK DIŞI CEZA
5.AŞAĞILAYICI MUAMELE
6.AŞAĞILAYICI CEZA
7.KÖTÜ MUMAELEYE KARŞI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
8.SONUÇ
7
Madde 4: Kölelik, Kulluk, Zorla Çalıştırma ve Zorunlu Çalışma Yasağı
1.KÖLELİK VE KULLUK YASAĞI
2.ZORLA ÇALIŞTIRMA VE ZORUNLU ÇALIŞMA YASAĞI
3.İNSAN TİCARETİ
4.POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER
5.BAŞKA BİR DEVLETE SINIR DIŞI VEYA İADE
6.SONUÇ
8
Madde 5: Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı
1.GENEL OLARAK MADDE 5
2.GÖZALTI VE TUTMA (ÖZGÜRLÜKTEN MAHRUM KALMA) TERİMLERİMİM ANLAMI
3.ÖZGÜRLÜKTEN MAHRUM BIRAKMA
4.ANA İLKELER: TUTMANIN "HUKUKA UYGUNLUĞU" VE KEYFİ TUTMAYA KARŞI KORUMA
5.MADDE 5(1)(A) (F): TUTMA SEBEPLERİ
6.MADDE 5(2): YAKALAMA SEBEPLERİNİN DERHAL BİLDİRİLMESİ
7.MADDE 5(3): TUTUKLAMA SIRASINDA HESAP VEREBİLİRLİK VE MAKUL SÜREDE YARGILANMA
8.MADDE 5(4): ÖZGÜRLÜKTEN MAHRUM BIRAKMAYA KARŞI BAŞVURU YOLU
9.MADDE 5(5): YASADIŞI TUTMA NEDENİYLE TAZMİNAT HAKKI
10.SONUÇ
9
Madde 6: Adil Yargılanma Hakkı
1.MADDE 6: GENEL OLARAK
2.UYGULAMA ALANI
3.MADDE 6(1): CEZAİ VE CEZAİ OLMAYAN DAVALARDAKİ GÜVENCELER
4.MADDE 6(2): CEZA DAVALARINDA MASUMİYET KARİNESİ
5.MADDE 6(3): CEZA DAVALARINDAKİ DİĞER GÜVENCELER
6.SONUÇ
10
Madde 7: Geçmişe Yürüyen Suç ve Cezalara Maruz Kalmama Özgürlüğü
1.GEÇMİŞE YÜRÜYEN SUÇLAR
2.GEÇMİŞE YÜRÜYEN CEZALAR
3.HUKUKUN GENEL İLKELERİ İSTİSNASI
11
8. Madde: Özel Hayata, Aile Yaşamına, Konut ve Haberleşmeye Saygı Hakkı
1.GİRİŞ
2.8(1). MADDE TARAFINDAN KORUNAN DÖRT MENFAAT
3.NEGATİF, POZİTİF VE USULİ YÜKÜMLÜLÜKLER
4.İÇTİHATLARIN KONU TEMELİNDE İNCELENMESİ
5.SONUÇ
12
Madde 9: Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü
1.9. MADDENİN KAPSAMI
2.DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ: İNANMA HAKKI
3.DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ: BİREY, GRUP VE DEVLET
4.İBADET ETMEK, ÖĞRETMEK, UYGULAMAK VE AYİN YAPMAK ŞEKLİNDE DİN VEYA İNANCI AÇIĞA VURMAK
5.HAKLI KILINABİLİR MÜDAHALELER
6.SONUÇ
13
Madde 10: İfade Özgürlüğü
1.GİRİŞ
2.KORUMANIN KAPSAMI
3.FARKLI İFADE KATEGORİLERİ
4.İFADE İÇİN KULLANILAN FARKLI ARAÇLAR
5.YASAYLA ÖNGÖRÜLME
6.MEŞRU AMAÇLAR
7.10(2) MADDESİ KAPSAMINDAKİ GÖREV VE SORUMLULUKLAR
8.HAKARET İLE İLGİLİ KONULARI İNCELEMEK İÇİN GELİŞTİRİLEN FARKLI METODOLOJİ VE İLKELER
9.SONUÇ
14
Madde 11: Toplanma ve Örgütlenme Özgürlüğü
1.GİRİŞ
2.BARIŞÇIL TOPLANMA ÖZGÜRLÜĞÜ
3.ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
4.SENDİKA KURMA VE SENDİKAYA ÜYE OLMA ÖZGÜRLÜĞÜ
5.SONUÇ
15
Madde 12: Evlenme ve Aile Kurma Hakkı
1.GİRİŞ
2.EVLENME HAKKI
3.AİLE KURMA HAKKI
4.EVLİ OLMAYAN KİŞİLER
5.SONUÇ
16
Madde 13: Etkili Bir İç Hukuk Yoluna Başvurma Hakkı
1.GİRİŞ
2.SÖZLEŞME'NİN GENEL DÜZENİ İÇİNDE 13. MADDE
3.MADDE 13: GENEL İLKELER/"ETKİLİ BİR HUKUK YOLU"NUN GEREKLERİ
4.MADDE 13: GENEL İLKELER/BELİRLİ BAĞLAMLARDAKİ GEREKLİLİKLER
5.SONUÇ
17
14. Madde (Sözleşmede Korunan Haklar Bakımından Ayrımcılık Yasağı) ve 12 No'lu Protokol
("Yasayla Düzenlenen Herhangi Bir Hak" Bakımından Ayrımcılık Yasağı)
1.GİRİŞ
2.14. MADDENİN UYGULAMASINA GENEL BİR BAKIŞ
3.YALNIZCA GÜVENCE ALTINA ALINAN HAKLAR İÇİN KORUMA SAĞLANMASI VE ÇERÇEVE ÖLÇÜTÜ
4.YASAKLANAN BİR TEMELDE FARKLI MUAMELE
5.FARKLI MUAMELE NESNEL VE MAKUL NEDENLERLE HAKLI KILINABİLİR
6."ŞÜPHELİ KATEGORİLERLE" İLGİLİ FARKLI MUAMELELERİN DAHA SIKI BİR DENETİME TABİ TUTULMASI
7.14. MADDE, İSPAT YÜKÜ VE AZINLIKLARIN KORUNMASI
8.14. MADDE VE AYRIMCILIK SAİKİNE DAYALI ŞİDDET
9.DOLAYLI AYRIMCILIK
10.AYRIMCILIĞA KARŞI KORUMADA POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER VE TERSİNE AYRIMCILIK
11.12 NO'LU PROTOKOL
12.SONUÇ
18
Madde 15: Savaş Zamanında veya Ulusun Yaşamını Tehdit Eden Başka Bir Olağanüstü Durumda Yükümlülüklerin Askıya Alınması
1.GİRİŞ
2.15. MADDEYE MÜRACAAT ETME İHTİYACI (SÖZLEŞME STANDARTLARINDA BELİRLİ BAĞLAMLARDA DEĞİŞİKLİĞE GİDİLMESİ)
3.15. MADDENİN GENEL UYGULAMASI
4."SAVAŞ ZAMANINDA VEYA ULUSUN VARLIĞINI TEHDİT EDEN BAŞKA BİR GENEL TEHLİKE HALİNDE [OLAĞANÜSTÜ HAL DURUMUNDA]"
5." DURUMUN KESİNLİKLE GEREKTİRDİĞİ ÖLÇÜDE ALINAN TEDBİRLER "
6.ULUSLARARASI HUKUKTAKİ DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
7.15(2). MADDE: YÜKÜMLÜLÜKLERİN ASKIYA ALINAMAYACAĞI HAKLAR
8.15(3). MADDE: USULİ GEREKLİLİKLER
9.REFORM ÖNERİLERİ
10.SONUÇ
19
Madde 16-18: Korunan Haklara Getirilen Diğer Kısıtlamalar
1.MADDE 16: YABANCILARIN SİYASİ HAKLARINA GETİRİLEN KISITLAMALAR
2.MADDE 17: SÖZLEŞME'DE YER ALAN HAKLARI TAHRİP ETMEYE DÖNÜK FAALİYETLERE YÖNELİK KISITLAMALAR
3.MADDE 18: KISITLAMALARIN UYGUN OLMAYAN BAŞKA BİR AMAÇLA KULLANILMASI YASAĞI
20
1 No'lu Protokol 1. Madde: Mülkiyet Hakkı
1.GİRİŞ
2.1 NO'LU PROTOKOLÜN 1. MADDESİNİN YAPISI VE HÜKÜMLERİNİN KARŞILIKLI İLİŞKİSİ
3.1/1/1 MADDESİ: MÜLKİYETTEN BARIŞÇIL BİR BİÇİMDE YARARLANMA HAKKINA MÜDAHALE
4.1/1/2 MADDESİ: MALVARLIĞINDAN YOKSUN BIRAKILMA
5.1(2). MADDE: KULLANIMIN DENETLENMESİ
6.SONUÇ
21
1 No'lu Protokol, 2. Madde: Eğitim Hakkı
1.GİRİŞ
2.EĞİTİM HAKKINDAN YOKSUN BIRAKILMAMAK
3.EBEVEYNLERİN DİNİ İNANÇLARINA ve FELSEFİ KANAATLERİNE SAYGI
4.AYRIMCILIK VE AZINLIK HAKLARI
5.SONUÇ
22
1 No'lu Protokol, Madde 3: Serbest Seçim Hakkı
1.GİRİŞ
2.SERBEST SEÇİMLERLE İLGİLİ İÇTİHADIN GENEL İLKELERİ
3.SEÇİMLERLE İLGİLİ HAKLARIN KAPSAMI: YASAMA ORGANI SEÇİMLERİ
4.OY KULLANMA HAKKI
5.SEÇİMLERDE ADAY OLMA HAKKI
6.SEÇİMLERİN SEVK VE İDARESİ
7.SEÇİMLERLE İLGİLİ BAŞVURULAR VE İTİRAZLAR
8.SEÇİM SİSTEMLERİ
9.SEÇİMLERDE RADYO-TELEVİZYON YAYINCILIĞI VE MEDYANIN SEÇİMLERİ VERME BİÇİMİ
10.SONUÇ
23
4, 6, 7 ve 13 NO'LU PROTOKOLLER
1.4 NO'LU PROTOKOL, MADDE 1: SÖZLEŞMEDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİN YERİNE GETİRİLMEMESİ NEDENİYLE HAPSEDİLME YASAĞI
2.4 NO'LU PROTOKOL, MADDE 2: BİR DEVLETİN ÜLKESİ İÇİNDE SERBEST DOLAŞIM ÖZGÜRLÜĞÜ VE ÜLKEDEN AYRILMA ÖZGÜRLÜĞÜ
3.4 NO'LU PROTOKOL, MADDE 3: VATANDAŞLARIN ÜLKESİNDEN SINIRDIŞI EDİLMEME VE ÜLKESİNE GİRME HAKKI
4.4 NO'LU PROTOKOL, MADDE 4: YABANCILARIN TOPLUCA SINIRDIŞI EDİLMEME HAKKI
5.6 ve 13 NO'LU PROTOKOLLER: ÖLÜM CEZASI
6.7 NO'LU PROTOKOL, MADDE 1: YABANCILARIN BİREYSEL OLARAK SINIRDIŞI EDİLMEME HAKKI
7.7 NO'LU PROTOKOL, MADDE 2: CEZAİ KONULARDA İKİ DERECELİ YARGILANMA HAKKI
8.7 NO'LU PROTOKOL, MADDE 3: ADLİ HATALAR İÇİN TAZMİNAT HAKKI
9.7 NO'LU PROTOKOL, MADDE 4: NE BIS IN IDEM
10.I. AYNI FİİLE (IDEM) İLİŞKİN YARGILAMANIN TEKRARLANMASI (BIS)
11.7 NO'LU PROTOKOL, MADDE 5: EŞLERİN SAHİP OLDUKLARI HAKLAR BAKIMINDAN EŞİTLİK