İş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işveren arasındaki ekonomik ve sosyal eşitsizlik, işçinin işveren karşısında irade özerkliğini tam serbesti içinde kullanamaması sonucu doğurur. Bu eşitsizlik, toplu iş sözleşmesi aracılığı ile giderilmeye çalışılır. Eşit taraflarca akdedilen toplu iş sözleşmeleri vasıtası ile, bireysel iş ilişkisi içinde irade serbestisine tam anlamıyla sahip olmayan işçi korunur.
Yararlılık ilkesi, kolektif bir kaynak olan toplu iş sözleşmesi ile iş sözleşmesi arasındaki ilişkiyi düzenler. Normlar hiyerarşisinde alt sırada yer alan lehe normun iş ilişkisine uygulanmasını sağlar. Diğer taraftan toplu iş sözleşmesinin zorlayıcı etkisini bertaraf edip bireysel irade özerkliğini toplu erke karşı korur. Bu çalışmada yararlılık ilkesinin niteliği ve uygulaması Türk ve Fransız Hukuku ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
YARARLILIK İLKESİNİN NİTELİĞİ
§ 1. Yararlılık İlkesinin Tarihsel Gelişimi
I. Fransız Hukukunda Kanuni Düzenlemelerle Şekillenen Yararlılık İlkesi
A. 4 Mayıs 2004 Öncesi
B. 4 Mayıs 2004 Sonrası: Fransız İş Kodu'ndaki Temel Kırılma
C. İş Kanunu'nun Yeni Mimarisi: 2016 Değişiklikleri ve Yararlılık İlkesi
II. Türk Hukukunda Yararlılık İlkesinin Kanunlardaki Görünümü
A. 275 sayılı Kanunda Yararlılık İlkesi
B. 2822 ve 6356 sayılı Kanunlar Çerçevesinde Yararlılık İlkesi
III. Pozitif Normların Ötesinde Hukukun Genel İlkesi Olarak Yararlılık İlkesi
A. Tarihsel Süreçte Fransız Yüksek Yargısının Yararlılık İlkesine Bakışı
B. Yargıtay'ın Yararlılık İlkesine Bakışı
C. Hukukun Genel İlkesi
IV. Değerlendirme
§ 2. Yararlılık İlkesinin Hukuki Niteliği
I. Anayasal Güvencesi
A. Fransız Hukukunda
B. Türk Hukukunda
II. Emredici Niteliği
A. Fransız Hukukunda
B. Türk Hukukunda
C. Toplu İş Sözleşmesi Taraflarının Yararlılık İlkesini Bertaraf Etmesi
§ 3. Yararlılık İlkesinin İşlevleri
I. Yararlılık İlkesinin Geleneksel İşlevleri
II. Terminoloji Sorunu
III. Temel Sorun: Yararlılık İlkesi Bir İçerik Normu mu, Usul Normu mu?
A. İş Hukukuna Özgü Kamu Düzeni: Sosyal Kamu Düzeni
B. Sosyal Kamu Düzeninin Görünümü Olarak Yararlılık İlkesi
C. Normun Geçerliliğinden Bağımsız Çatışma Çözüm Kuralı Olarak Yararlılık İlkesi
D. Çatışma Nedeniyle İş İlişkisine Uygulanmayan Aleyhe Normun Akıbeti
IV. Yararlılık İlkesinin Normlar Hiyerarşisine Etkisi
İKİNCİ BÖLÜM
YARARLILIK İLKESİ UYGULAMASI
§ 4. Yararlılık İlkesinin Uygulanma Koşulları
I. Çatışan İki Geçerli Normun Bulunması
A. Toplu İş Sözleşmesi Hükümleri ve Yararlılık Karşılaştırması
B. Emredici Norm Türleri ve Normun Geçerliliği
II. Normların Aynı Konuya İlişkin Farklı Düzenleme Getirmesi
A. Boşluk (Kaynaklardan birinin sessiz kalması)
B. İşçinin Rızasının Arandığı Konuların Toplu İş Sözleşmesi ile Düzenlenmesi
§ 5. Yararlılık İlkesinin Uygulandığı Çatışma Durumları
I. Kanun ve Toplu İş Sözleşmesi İlişkisi
A. Fransız Hukukunda
B. Türk Hukukunda
II. İş Sözleşmesi ve Toplu İş Sözleşmesi İlişkisi
A. Fransız Hukukunda: Toplu İş Sözleşmesinin İş Sözleşmesi Karşısında Yükselişi
B. Türk Hukukunda
III. İş İlişkisine Uygulanan Diğer Kaynaklar ve Toplu İş Sözleşmesi İlişkisi
A. Genel İş Koşulları ve Toplu İş Sözleşmesi
B. İşverenin Yönetim Hakkı ve Toplu İş Sözleşmesi
IV. İki Toplu İş Sözleşmesinin Çatıştığı Durumlar
A. Eski ve Yeni Toplu İş Sözleşmesi Çatışması
B. Art Etkisi Olan Normlar ve Yeni Toplu İş Sözleşmesi Çatışması
C. Sona Eren Toplu İş Sözleşmesinin Art Etkisi Olan Normları ile Yürürlüğü Geriye Götürülmüş Toplu İş Sözleşmesi Hükümleri
D. Aynı Seviyedeki Toplu İş Sözleşmelerinin Çatışması
E. İşyeri Toplu İş Sözleşmesinin Üstünlüğü
F. İşyeri Devrinin Yürürlükteki Toplu İş Sözleşmesine Etkisi ve Yararlılık İlkesinin Uygulanması
V. Çerçeve Sözleşme ve Toplu İş Sözleşmesi İlişkisi
A. Çerçeve Sözleşmenin Tanımı
B. Çerçeve Sözleşme ile Toplu İş Sözleşmesi Arasındaki Farklar
C. Çerçeve Sözleşmenin Hukuki Niteliği
D. Çerçeve Sözleşme ile Toplu İş Sözleşmesi Çatışması ve Çözüm Kuralı
§ 6. Yararlılık Karşılaştırılması ve Yararlılığın Saptanması İçin Önerilen Metot
I. Karşılaştırma Konusu
II. Doktrinde Ortaya Konan Karşılaştırma Metotları
A. Analitik/ Global/ Grup Karşılaştırma
B. Yararlılığın Objektif veya Sübjektif Olarak Saptanması
C. Yararlılığın İşçi Topluluğunun Menfaatine Göre Saptanması (in abstracto)- Bireysel Menfaate Göre Saptanması (in concreto)
D. Çift Taraflı Hükümlerde Yararlılık Karşılaştırması
III. Yargıtay'ın İzlediği Metot
IV. Karşılaştırma Anı
V. Ekonomik Krizin ve Esneklik Hareketlerinin Yararlılık Karşılaştırmasına Etkisi
A. Çalışma Süreleri ve Yararlılık Karşılaştırması
B. İstihdam Güvencesi ve Yararlılık Karşılaştırması
VI. Değerlendirme
SONUÇ